کمتر از 10 روز از روی کار آمدن ترامپ در منصب ریاست جمهوری آمریکا می‌گذرد. بعد از این انتخابات، مباحثی درباره سرنوشت قرارداد ایران با کمپانی‌های سازنده هواپیما، از جمله ایرباس و بوئینگ مطرح شد که آمریکا در هر کدام از آنها سهامی دارد.
پس از لغو تحریم‌ها، دولت ایران اعلام کرد که طی دهه آینده به حدود 400 تا 500 فروند هواپیمای مسافربری نیاز دارد. از سوی دیگر، مقامات ایرانی نیز عنوان کردند که قصد دارند فرودگاه‌های تهران را توسعه دهند و این شهر را به قطب هوایی خاورمیانه تبدیل کنند.
با این حال، انتخاب دونالد ترامپ به‌عنوان رییس‌جمهور جمهوری‌خواه آمریکا، مساله خرید هواپیما را با ابهام روبه‌رو کرد؛ چراکه بلافاصله پس از انتخابات آمریکا، مجلس نمایندگان این کشور با تصویب طرحی، درصدد ممنوعیت فروش هواپیما به ایران برآمد. ترامپ نیز اعلام کرده است توافق هسته‌ای بین‌المللی سال ۲۰۱۵ با ایران را که شامل مفادی برای فراهم کرد امکان فروش هواپیماهای مسافربری از سوی شرکت‌های اروپایی و آمریکایی به ایران می‌شود، لغو خواهد کرد.
البته طرح تصویب شده، هنوز به رای سنای این کشور گذاشته نشده است و باراک اوباما گفته تا زمانی که در قدرت حضور دارد، این طرح را وتو خواهد کرد. اما با این حال، جمهوری‌خواهان در کنگره آمریکا به شدت مخالف توافق سال 2015 بین ایران و قدرت‌های جهانی هستند.
به دنبال این اتفاق، مقامات شرکت بوئینگ اعلام کردند که اگر دولت ترامپ فروش هواپیما به ایران را ممنوع سازد، این شرکت به این تصمیم احترام خواهد گذاشت.
شرکت هواپیماسازی ایرباس نیز اعلام کرده است در حال ارزیابی تبعات رای کنگره آمریکا به ممنوعیت فروش هواپیماهای ایرباس و بویینگ به ایران است، اما فرآیند تکمیل قرارداد 27 میلیارد دلاری فروش هواپیما به تهران را نیز متوقف نکرده است. هر چند ایرباس شرکتی فرانسوی است، اما با توجه به این که بیش از 10 درصد قطعات هواپیمای این شرکت آمریکایی است، مشمول قانون قدیمی داماتو می شوند و به همین دلیل ایرباس برای فروش هواپیما به ایران به مجوز واشنگتن نیاز دارد.
کلاود براندس، معاون رییس شرکت ایرباس در امور تامین مالی مشتریان در خاورمیانه گفته است ایرباس منتظر خواهد ماند تا ببیند سنا و رییس‌جمهور باراک اوباما چه واکنشی به تصمیم اخیر مجلس نمایندگان نشان می‌دهند.
با این وجود، مقامات وزارت راه و شهرسازی در واکنش به اظهارات منتشر شده از سوی مقامات ایرباس و بویینگ گفته‌اند که هنوز نمایندگان ایرباس و بویینگ به صورت رسمی چیزی را به ما اعلام نکرده‌اند.
مقصود اسعدی‌سامانی، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی عنوان کرد: «آمریکایی‌ها طبق توافق برجام مکلف هستند که تحریم‌های هواپیمایی ایران را بردارند، بنابراین اگر مشکلی در ارتباط با خرید هواپیما برای کشور ما ایجاد کنند، به نوعی نقض تعهد کرده‌اند و این موضوع از طریق مراجع مسوول دنبال می‌شود.
آرمان بیات، کارشناس صنعت هوانوردی نیز متذکر شد: «با توجه به حق رسمی ایران در خرید هواپیماهای جدید پس از اجرایی شدن برجام، به نظر می‌رسد دولت آمریکا توان آن را نخواهد داشت که علیه این موضوع اقدام کند؛ مگر این‌که قصد داشته باشد اساس برجام را نقض کند.
به باور وی، در طول روزهای گذشته آنچه بیشترین تکرار را داشته است، نه بحث منع فروش که بحث منع فاینانس و حمایت‌های مالی از طرف ایرانی بابت خرید هواپیماهای جدید بوده است. بنابراین آمریکایی‌ها به تنهایی اراده آن را ندارند که جلوی فروش هواپیما به ایران را بگیرند، اما می‌توانند با فشار آوردن به موسسات مالی آمریکایی و وضع قوانین لازم، اجازه فاینانس برای این هواپیماها را صادر نکنند.
اما با وجود مصوبه قانون گذاران با موضوعیت ممنوعیت صدور مجوز فروش و تامین اعتبار برای خرید هواپیما توسط دولت آمریکا برای ایران، دولت باراک اوباما در واپسین هفته های استقرار خود در قدرت با نمایندگان آمریکا همراهی نکرده و وزارت خزانه داری آمریکا مجوز فروش 106 فروند هواپیمای ایرباس را صادر کرد.
بر این اساس آمریکا روز سه‌شنبه اعلام کرد دومین مجوز مورد درخواست شرکت ایرباس فرانسه برای فروش هواپیماهای مسافربری به ایران‌ایر را صادر کرده است که شرکت هواپیمایی ملی ایران را یک گام دیگر به دریافت هواپیماهای مسافربری جدید نزدیک می کند.
این اقدام در ماه‌های پایانی دولت باراک اوباما - رییس جمهور دموکرات آمریکا - برای باز کردن گره فروش هواپیما به ایران، اعتراض جمهوری‌خواهان در کنگره را برانگیخت و احتمالا سبب خشم دونالد ترامپ - رییس جمهور منتخب آمریکا - می‌شود.
به گفته کارشناسان تحریم، مجوزها برای فروش هواپیما به ایران در صورت لغو این توافق از سوی دولت ترامپ ممکن است به سادگی باطل شود، اما وی احتمالا با مخالفت متحدان آمریکا و سایر قدرت‌های جهان روبه‌رو خواهد شد که در مذاکرات هسته‌ای برای لغو برخی از تحریم‌ها در ازای محدود شدن فعالیت هسته‌ای ایران حضور داشتند.
یک منبع آگاه به رویترز اعلام کرد: دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا روز دوشنبه مجوزی برای فروش ۱۰۶ فروند هواپیما به ایران‌ایر صادر کرد.
مخالفان توافق هسته‌ای مدعی هستند هواپیماهای مسافربری ممکن است برای اهداف نظامی مانند حمل نیروهای نظامی برای جنگ با نیروهای آمریکا یا متحدانش در سوریه مورد استفاده قرار گیرد در حالی که ایران چنین ادعایی را تکذیب کرده است. دنی دانون، سفیر رژیم صهیونیستی در سازمان ملل روز سه شنبه در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل، ایران را به استفاده از پروازهای مسافری برای حمل سلاح برای حزب‌الله لبنان متهم کرد.
وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرده است مجوزهای صادر شده در بردارنده شرایط سخت‌گیرانه‌ای هستند که ملزم می‌کنند هواپیماها تنها برای مسافران معمولی مورد استفاده قرار گرفته و به افراد یا گروه‌های تحت تحریم فروخته یا منتقل نشود.
مجلس نمایندگان آمریکا هفته گذشته لایحه‌ای را برای جلوگیری از فروش هواپیماهای مسافربری به ایران تصویب کرد که بر فروش شرکت بوئینگ به ایران تاثیر خواهد گذاشت.
پل رایان رییس کنگره، کوین مک کارتی، رهبر اکثریت و اد رویس، رییس کمیته امور خارجی مجلس روز سه‌شنبه در نامه‌ای به اوباما از وی خواستند از تلاش برای تقویت سرمایه‌گذاری بین‌المللی در ایران یا صدور مقررات، مجوزها یا دستورالعمل جدید درباره‌ی تحریم‌های باقی‌مانده در دو ماه آخر دولتش خودداری کند.
مک کارتی در بیانیه‌ای اعلام کرد اوباما نباید به ایرباس اجازه فروش هواپیما به ایران را بدهد. وزارت خارجه آمریکا با تایید صدور دومین مجوز به رویترز اعلام کرد: دولت اوباما تلاش نمی‌کند تدابیر مربوط به ایران را تسهیل کند و مجوزی که امروز درباره آن صحبت می‌شود موضوع جدیدی نیست و مدتی است که مطرح بوده است.
توافق‌های ایرباس و بوئینگ برای فروش یا لیزینگ بیش از ۲۰۰ هواپیما به ایران‌ایر به مدرنیزه کردن و توسعه ناوگان قدیمی ایران که به دلیل سال‌ها تحریم با مشکل کمبود قطعات و تعمیر و نگهداری روبه‌رو بوده است کمک خواهد کرد.
مقامات ایرانی نسبت به تاخیرهای غیرمنصفانه در دریافت مجوزهای آمریکا یا شفافیت در مورد مقررات بانکی و مالی ابراز نگرانی کرده اند. به گفته کارشناسان تحریم، مجوزهای وزارت خزانه‌داری فروش هواپیماهای مسافربری را امکان‌پذیر کرده و زمینه تجارت در سایر بخش‌ها با ایران را میسر می‌کند که ممکن است در صورت اقدامات ترامپ به راحتی معکوس شود.
به نظر می‌رسد وضعیت خرید هواپیما از این دو شرکت هنوز با ابهام روبه روست؛ با وجود این‌که براساس متن برجام، هیچ دولتی حق اعمال محدودیت برای ورود هواپیماهای نو به ایران را ندارد و توافق‌های ماه‌های پیش نیز این امر را اثبات می‌کند، اما منطق اقتصاد این را می‌گوید که ایران به دیگر گزینه‌های خود برای خرید هواپیما نیز فکر کند؛ گزینه هایی که شاید از اروپای شرقی‌یا آسیا باشند. بر این اساس نیز مقامات ایرانی با شرکت‌های هواپیماسازی میتسوبیشی ژاپن، هواپیمای ای‌تی‌آر (ATR) ایتالیا، امبرائر برزیل، بمباردیه کانادا و شرکت هواپیماسازی کومک (Comac) چین برای خرید هواپیما وارد مذاکره شده‌اند.