قرار بود ایران بعد از امضای توافق برجام، با ایرباس و بوئینگ قرارداد خرید هواپیما امضا کند، در این میان آمریکا بزرگ‌ترین مانع بر سر راه این هدف بود؛ تا اینکه مقامات ایرانی به‌جای خرید هواپیما از آمریکا، با شرکت‌های هواپیماسازی میتسوبیشی ژاپن، هواپیمای ای‌تی‌آر (ATR) ایتالیا، امبرائر برزیل، بمباردیه کانادا و شرکت هواپیماسازی کومک (Comac) چین برای خرید هواپیما وارد مذاکره شدند. البته در رابطه با شرکت چینی، وزیر راه و شهرسازی اعلام کرده بود که «شرط ورود به این عرصه، به‌دست آوردن استانداردهای بین‌المللی خواهد بود.»
با تمام این اوصاف و نگرانی‌هایی که خریداران هواپیما از انتخاب ترامپ داشتند که مبادا بر سر راه توافق خرید هواپیما سنگ‌اندازی کند، روز گذشته خبر امضای سند خرید۸۰ فروند هواپیمای مسافرتی برای ایران ایر، خط بطلانی بر تمام فرضیات پیشین کشید. با وجود آنکه ایرباس گام‌های نخست را برای فروش هواپیما به ایران خیلی زودتر از بوئینگ آغاز کرده بود، اما سرانجام این آمریکایی‌ها بودند که توانستند با نهایی کردن توافق فروش هواپیماهای خود را وارد یک چرخه رسمی کنند. با توجه به اینکه ایران در طول سال‌های گذشته مجوز لازم برای خرید هواپیماهای مسافرتی را نداشته است، قطعا باز شدن راه برای خرید هواپیما از بوئینگ می‌تواند گزینه‌های متعددی را پیش روی ایرلاین‌های ایرانی بگذارد؛ اما با این وجود ایران ایر به عنوان نخستین خریدار هواپیماهای آمریکایی ترجیح داده سبد خرید خود را محدود به دو خانواده از هواپیماهای بوئینگ کند.
روز گذشته فرهاد پرورش، مدیرعامل هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد: «پس از 41 سال روابط بین ایران‌ایر و بوئینگ از سر گرفته می‌شود. تفاهم‌نامه بین ایران ایر و کمپانی بوئینگ خردادماه به امضا رسید و تمام جلسات مذاکره با این کمپانی در ایران انجام‌شده است.»
به گفته پرورش، برخی از این هواپیماها که در قرارداد آمده هنوز به بازار نیامده است و سال 2021 به ایران تحویل می‌شود. گفته می‌شود قرارداد خرید هواپیما از ایرباس هم به‌زودی قطعی خواهد شد. قرارداد خرید هواپیما از بوئینگ در دو مرحله قابل تنظیم است؛ پرورش توضیح می‌دهد: «این قرارداد در دو مرحله منوط به تمدید مجوز وزارت خزانه‌داری آمریکا و تامین فاینانس موردنیاز برای خرید هواپیما از سوی ایران ایر قابل تنظیم است.» او افزود: «اداره خزانه‌داری آمریکا باید مجوز خود را تا سال 2028 تمدید کند و ما هم بتوانیم فاینانس این تعداد هواپیما را فراهم کنیم.» وزارت خزانه‌داری آمریکا مجوز فروش هر 80 هواپیما را صادر کرده است؛ اما امکان انتقال این تعداد هواپیما در بازه زمانی کوتاه‌مدت وجود ندارد. به گفته پرورش، اولین سری هواپیماها از سال 2018 وارد ناوگان ایران می‌شود.
واکنش مقامات ایرانی به این قرارداد چه بود؟
حمید بعیدی نژاد سفیر جمهوری اسلامی ایران در لندن نیز این قرارداد را حاصل ماه ها مذاکرات پیچیده و فنی بوده دانسته و گفته است: انعقاد این قرارداد در حالی صورت گرفت که بعد از تحولات سیاسی اخیر در آمریکا از جمله مصوبه اخیر کنگره و انتخاب ترامپ عده ای در امکان انعقاد این قرارداد آمریکا تردید جدی داشتند. دور آخر این مذاکرات که منجر به انعقاد نهایی قرارداد شد، یک هفته کامل به صورت شبانه روزی در تهران به طول انجامید. این قرارداد که 16 میلیارد و 600 میلیون دلار ارزش دارد، شامل فروش 50 فروند هواپیمای 737 از نوع Max 8 و 15 فروند هواپیمای 777 از نوع ER300 و 15 فروند هواپیمای x 777 است.
آخوندی، وزیر راه و شهرسازی نیز بیانیه‌ای در ارتباط با عقد قرارداد خرید 80 فروند هواپیمای بوئینگ صادر کرده است.او در بخشی از این بیانیه آورده است: قطعا امروز یک روز تاریخی است که ظرفیت اثرگذاری جدی برصنعت حمل ونقل هوایی و از آن فراتر، امنیت ایران، منطقه و جهان دارد. این قرارداد پس از 41 سال بین "هما" و بوئینگ امضاء می شود یک پیام روشن برای جهان دارد. علی رغم تمام جنگ افروزی هایی که اسرائیل و نیروهای داعشی و پشتیبانانشان درمنطقه دارند. به گفته آخوندی، قرارداد بوئینگ به طور مستقیم هشت هزار شغل برای جوانان و متخصصان کشور ایجاد می‌کند.
نیویورک تامیز نیز در بیانیه‌ای که بدنبال امضای قرارداد منتشر شد، ترجیح داده است بر تعداد مشاغلی که با این فروش مورد حمایت قرار می‌گیرند تاکید کند. بوئینگ در بیانیه مطبوعاتی خود اعلام کرده است: این توافق از ده‌ها هزار شغل آمریکایی مرتبط با تولید و تحویل هواپیماها حمایت می‌کند.
کدام مدل‌های بوئینگ وارد می‌شوند؟
مدل ۷۷۷-۳۰۰ER از مدل‌های ابتدایی هواپیماهای بوئینگ در این خانواده هستند. این هواپیما که پهن پیکر بوده و توانایی سفر به مسافت‌های طولانی تا حدود ۱۶ هزار کیلومتر را دارد بین ۳۱۴ تا ۳۹۶ مسافر ظرفیت دارد. بوئینگ این هواپیما را به منظور رقابت با خانواده ایرباس ۳۵۰ عرضه می کند که توانسته نظر تعداد زیادی از ایرلاین‌های مطرح جهان را جلب کند. ایران ایر با دریافت نخستین بوئینگ های ۷۷۷ توان برنامه ریزی برای سفرهای بلند را خواهد داشت.
همچنین در سبد خرید ایران ۱۵ فروند بوئینگ ۷۷۷-X قرار گرفته که برنامه ریزی برای تولید آن از سال ۲۰۱۱ کلید خورده و هنوز به طور رسمی در بازراهای جهانی عرضه نشده است.
این هواپیمای ۷۰ متری که بوئینگ در آن از نسل جدید موتورها و فناوری‌های داخلی بهره می‌برد، تا کنون از سوی شرکت‌های هواپیمایی مانند لوفت‌هانزا، امارات و قطر سفارش داده شده و حالا ایران‌ایر جدیدترین مشتری آن به حساب می‌آید. بر اساس تخمین‌های زده شده این هواپیما در سال ۲۰۲۰ به نخستین سفارش دهندگان تحویل خواهد شد و ایران‌ایر نیز احتمالا از سال ۲۰۲۱ در صف دریافت این هواپیما قرار می‌گیرد.