مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در جدیدترین گزارش خود که با عنوان «عضویت ایران در بریکس» منتشرشده، نحوه شکل‌گیری، تحول و ساختار نهادی بریکس، چالش‌های همگرایی این نهاد در عمل و چشم‌انداز عضویت ایران در بریکس را بررسی کرده است.
برخی از مهم‌ترین نکات مطرح‌شده در این گزارش شامل موارد ذیل است.
-اهمیت بریکس (BRICS؛ کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) در اقتصاد سیاسی بین‌الملل فزاینده است. این نهاد که دربرگیرنده طیفی از قدرت‌های کلیدی نوظهور است به‌تدریج به‌سوی همگرایی پیش می‌رود. تأسیس نهادهای مالی را می‌توان مهم‌ترین موفقیت بریکس در پیشبرد همگرایی و مهم‌ترین مزیت آن در شرایط کنونی برای کشورهایی دانست که درخواست عضویت در آن را مطرح کرده‌اند.
-بریکس در همگونی ارزشی و همگرایی سیاسی توفیق چندانی کسب نکرده است. جنگ روسیه علیه اوکراین و عدم‌حمایت بریکس از روسیه به‌عنوان یک عضو، زمینه‌های ضعیف همگرایی سیاسی و ژئوپلیتیک میان اعضای این نهاد را نشان می‌دهد.
-فرایند عضویت ایران در این نهاد با توجه به ابهام نسبی در روند پذیرش اعضا و ساختار تصمیم‌گیری اجماعی آن احتمالاً پیچیده و زمان‌بر خواهد بود.
-عضویت احتمالی ایران بی‌شک می‌تواند به تأمین بخشی از منافع اقتصادی و پرستیژ کشور کمک کند، اما انتظارات خیالی از این نهاد که مکرر در فضای عمومی مطرح می‌شود، احتمالاً تحقق نخواهد یافت. توازن در تعهداتی که ایران در فرایند عضویت در این نهاد می‌پذیرد و منافعی که به‌ویژه در شرایط تحریمی به دست می‌آورد ضرورت دارد.
-مهم‌ترین مزیت ژئواکونومیک عضویت ایران در این نهاد دستیابی به منابع مالی در مکانیسم ذخیره احتیاطی و نیز بانک توسعه جدید این نهاد است. تحریم‌های مالی ایالات‌متحده دسترسی به منابع این دو نهاد را برای ایران دشوار می‌سازد، اما با توجه به ارائه بخشی از منابع مالی به ارزهای کشورهای عضو، امکان بهره‌گیری ایران در صورت عضویت و موافقت سایر اعضا وجود دارد.
-دشواری دسترسی به منابع این دو نهاد تحقق یکی از کلیدی‌ترین دستاوردهای ژئواکونومیک برای ایران (درنتیجه عضویت در این نهاد) را با مشکل مواجه خواهد کرد. برخلاف برخی تصورات، رفع تحریم‌های مالی علیه کشور، پیش‌شرط مهمی برای بهره‌مندی ایران از مزایای ناشی از عضویت در این نهاد است.
-کشورهای بنگلادش، مصر و امارات به‌جای تلاش برای عضویت کامل در بریکس، عضویت در بانک توسعه جدید و نیز مکانیسم ذخیره احتیاطی را در دستور کار قراردادند و موفق به عضویت در این دو نهاد بدون عضویت کامل در بریکس شده‌اند. ایران می‌تواند در کوتاه‌مدت پیوستن به این دو نهاد کلیدی بریکس را بر عضویت کامل که فرایند پیچیده‌ای خواهد بود ترجیح دهد.
متن کامل گزارش عضویت ایران در بریکس را از اینجا بخوانید.