دوران اوج هیچ‌وقت دائمی نیست. پس‌ازآنکه حجم فروش نفت خام روسیه باوجود تحریم‌های غرب، کاهش تولید و خطرات کشتیرانی در دریای سیاه در ماه‌های اخیر به اوج خود رسید، در ماه اوت به روزی ۳ میلیون بشکه کاهش پیدا کرد، یعنی در حدود ۸۰۰ هزار بشکه کمتر از متوسط فروش ۲ ماهه آوریل-می و کمتر از حد فروش پیش از دوران جنگ. احتمال ثابت باقی ماندن نرخ فروش نفت خام روسیه در این سطح بسیار بالا است.
روسیه هفته گذشته اعلام کرد تصمیم گرفته تا کاهش داوطلبانه تولید نفت خود به‌اندازه روزانه ۳۰۰ هزار بشکه در روز که قرار بود تا ماه اوت ادامه داشته باشد را تا پایان سال جاری تمدید کند.
کاهش صادرات، درست درزمانی که نیاز دارد برای ادامه جنگ تجهیزات نظامی و زرادخانه‌های خود را تکمیل کند، دسترسی روسیه به گنجی بزرگ را محدود خواهد کرد. در ماه اوت، عایدی مالیات فدرال از محل فروش نفت خام به ۸ میلیارد دلار کاهش پیدا کرد، یعنی ۲ میلیارد دلار کمتر از درآمد مالیاتی ماه جولای و ۵ میلیارد دلار کمتر از ماه مشابه در سال گذشته.
از سویی دیگر روبل که به شکلی تاریخی به نماد انعطاف‌پذیری و مقاومت روسیه بود، در برابر دلار به‌شدت سقوط کرده و نرخ برابر آن به ۱۰۰ رسیده است. این پایین‌ترین نرخ برابر روبل از زمان آغاز جنگ روسیه و اوکراین تاکنون است. هم کاهش فروش نفت خام و هم کاهش ارزش روبل باعث شده تا روسیه برای افزایش درآمد از هر قطره از نفت خام خود به‌شدت تحت‌فشار قرار بگیرد. ازاین‌رو راهکارهایی جدید را در پیش گرفته است.
اولین راهکار، یعنی تلاش برای فروش به بالاترین قیمت ممکن درازای بشکه‌هایی که تعداد آن‌ها به‌واسطه کاهش تولید کم شده، با مشکلاتی مواجه شده است. بین ژانویه تا اوت، قیمت نفت خام اورال، گرید اصلی نفت خام روسیه به‌طور متوسط ۵۹ دلار درازای هر بشکه بود که نسبت به ۸۳ دلار در ۸ ماهه اول سال گذشته کاهش داشت. این کاهش، بیشتر به دلیل کاهش قیمت جهانی نفت بود که در این دوره زمانی از ۱۰۴ دلار به ۸۱ دلار کاهش یافت. اما تحریم‌های غربی، که مذاکره برای کاهش قیمت‌ها را برای خریداران دیگر مانند چین و هند آسان‌تر می‌کند هم در این روند بی‌تأثیر نبوده است. همچنین سقف قیمتی که گروه ۷ برای حمل‌کنندگان و بیمه‌گران غربی تعیین کرده هم در کاهش قیمت نفت خام روسیه اثرگذار بوده است. بر اساس این سقف قیمتی، حمل‌کنندگان و بیمه‌گران غربی تنها در صورتی می‌توانند در صادرات نفت خام روسیه مشارکت داشته باشند که قیمت هر بشکه از آن زیر ۶۰ دلار باشد.
بااین‌حال به‌تازگی استراتژی دنبال کردن قیمت‌های بالاتر تا حدی موفقیت‌آمیز بوده است. انتظارات نسبت به افزایش نرخ بهره در آمریکا و همچنین کاهش تولید از سوی روسیه و عربستان سعودی به افزایش قیمت جهانی نفت کمک کرده است و برای اولین بار قیمت هر بشکه نفت هفته گذشته به بالای ۹۰ دلار رسید. این وضعیت به نفع روسیه است. این کشور به‌تازگی ناوگان نفت‌کش گمنامی متشکل از کشتی‌های فرسوده متعلق به واسطه‌های گمنام در خلیج‌فارس، هنگ‌کنگ یا ترکیه و یک سیستم بیمه تحت حمایت دولت بخش بزرگی از شبکه توزیع نفت خود را از تبعات سقف قیمت مصون نگه می‌دارد را ایجاد کرده است. روسیه همچنین نفت خود را کمتر از دریای سیاه و بیشتر از دریای بالتیک و بنادر شرقی‌تر و دورافتاده‌تر خود حمل می‌کند، جایی که تشخیص نقض تحریم‌ها دشوارتر خواهد بود. به‌واسطه این تمهیدات، از اواسط ماه اوت تاکنون نفت خام اورال بالای ۷۰ دلار در هر بشکه معامله می‌شود.
از سویی دیگر، بعید به نظر می‌رسد غرب برای اجرای سخت‌گیرانه سقف قیمتی خود پافشاری کند زیرا می‌خواهد جریان نفت روسیه را حفظ کند تا در صورت احیای اقتصاد جهانی در اواخر سال جاری دچار کمبود عرضه نشود. این امر افزایش قیمت اورال را به‌نوعی تضمین می‌کند، حتی اگر متقاعد کردن مشتریان برای رضایت دادن به کاهش نرخ تخفیف با توجه به قیمت جهانی نفت، دشوار باشد. هند اصرار دارد که افزایش قیمت اورال مزیت رقابتی این گرید را به‌ویژه در مقایسه با نفت خام خلیج‌فارس از بین برده است. درحالی‌که اورال باوجوداینکه ترکیبی برتر است، ۷ دلار ارزان‌تر از ارزان‌ترین عیار نفت خام عربستان معامله می‌شود.
دومین راهکار روسیه برای افزایش درآمد نفتی، فروش بیشتر نفت تصفیه‌شده ممتاز این کشور است. برای انجام این کار، می‌تواند با بسیج کردن ظرفت غیرفعال پالایشگاه‌های خود، نفت خام بیشتری را فرآوری کند. این روند باعث افزایش سود سوخت دیزل و کاهش سود سوخت جت خواهد شد. در ماه اوت، میزان صادرات محصولات فراوری‌شده نفتی روسیه نسبت به ماه مشابه در ۶ سال گذشته بالاتر بوده است.
سومین راهکاری که روسیه در تلاش برای جبران کاهش محموله‌های نفت خام خود در پیش گرفته است، توسعه کانال‌های جدید برای توزیع نفت خود است. صادرکنندگان به‌طور محتاطانه جریان لوله انتقال نفت را به کشورهای اروپایی که هنوز می‌توانند نفت روسیه بخرند و در حال حاضر خریدار آن هستند، ازجمله جمهوری چک و مجارستان، افزایش می‌دهند. تحلیلگران انتظار دارند که این روند تا سال ۲۰۲۵ ادامه داشته باشد.
روسیه همچنین شروع به ارسال محموله‌های بیشتری از طریق قطب شمال کرده است که می‌تواند هزینه محموله‌ها به چین را کاهش دهد. این مسیر ۳۰-۴۵٪ کوتاه‌تر از مسیرهایی است که از دریاهای بالتیک و بارنتز عبور می‌کنند. داده‌های جدید نشان می‌دهند میزان عبور نفت‌کش‌های روسیه از این مسیرها در سال جاری ۸ برابر شده است. پیمایش در قطب شمال فقط در تابستان و اوایل پاییز امکان‌پذیر است، اما روسیه، با اتکا بر اثرات گرمایش جهانی، تا سال ۲۰۲۵ کشتیرانی در تمام طول سال را در برنامه خود قرار داده است.
منبع: اکونومیست