«جایگاه سند گردشگری در برنامه هفتم پیشرفت» عنوان نشستی است که مرکز پژوهش‌های اتاق ایران آن را برگزار کرد. حجت میرزایی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران برنامه این مرکز برای اجرایی شدن فصل‌های برنامه هفتم توسعه در حوزه‌های مختلف را تشریح کرد. همچنین در این نشست احکام مرتبط با برنامه هفتم توسعه بررسی شد و در ادامه باید در تدوین آیین‌نامه‌ها بخش خصوصی نظرات خود را ارائه کند.
علی‌اصغر شالبافیان، معاون گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، گفت: باید از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در برنامه هفتم توسعه حمایت شود. در ظرف قانونی برنامه هفتم پیشرفت، باید به ظرفیت‌های توسعه‌ای گردشگری در همه جای ایران توجه شود. وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به دنبال همکاری با مجموعه بخش خصوصی در این حوزه است. برای سرمایه‌گذاری در یکسری از پروژه‌ها لازم است به سرمایه‌های کلان توجه شود که ممکن است بخش خصوصی توان سرمایه‌گذاری نداشته باشد. این موضوع‌ها در برنامه هفتم پیشرفت مورد توجه قرار گرفته است.
شالبافیان تصریح کرد: در فصل 17 در ماده 83 برنامه هفتم درباره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آمده که به‌منظور توسعه گردشگری داخلی و افزایش آن، به معافیت‌های مالیاتی توجه شود. ما معتقدیم که اگر دفع تهدید نکنیم، ممکن است این حوزه تضعیف شود.
او ادامه داد: ما در کنار توجه به تهدیدها، به فرصت‌ها توجه داریم. مستثنی شدن تاسیسات و فعالیت گردشگری از شمول قانون نظام صنفی و واگذاری امور غیرحاکمیتی به تشکل‌های حرفه‌ای گردشگری هم مورد توجه ما بوده است.
شالبافیان تصریح کرد: از بخش خصوصی درخواست می‌کنیم در بررسی احکام مربوط به گردشگری با وزارتخانه همکاری کنند. ما به حوزه گردشگری دریایی در برنامه هفتم پیشرفت توجه ویژه داریم ولی در این حوزه سختگیری‌ها بسیار زیاد است.
شالبافیان درباره تهیه و تدوین آیین‌نامه اجرایی مربوط هم گفت: باید سرمایه‌گذاری از سرنوشت سرمایه خود مطمئن شود. باید سند تفکیکی برای این واحدهای گردشگری توجه شود. در این حوزه نیازمند همکاری با سازمان‌های دیگر هستیم. باید این پروژه‌ها با نگاه حمایت گری موضوع بررسی شود. مصادیق مورد نیاز برای واردات احصا شده و تدوین آیین‌نامه اجرایی مربوط به این موارد مورد توجه است. البته نگاه دولت برای آیین‌نامه تسهیل‌گرانه نیست.
او افزود: برنامه به اصلاحاتی نیاز دارد و برخی از بندهای برنامه به‌گونه‌ای است که می‌تواند چالش زا باشد. مثلاً این در حوزه گردشگری زیارتی دیده‌شده است؛ می‌خواستند گردشگری زیارت را به سازمان حج و زیارت منتقل کنند ولی این اصلاح شد و قرار شد برنامه جامع گردشگری زیارت نوشته شود. البته ما معتقدیم که این برنامه زیرنظر وزارت گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نوشته شود ولی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معتقد است زیرنظر آن‌ها نوشته شود.
در ادامه میرزایی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران هم گفت: بسیاری از احکام ممکن است در بودجه 1404 کنار گذاشته شود. باید این موارد در قالب احکام بودجه تجلی پیدا کند. حقوق ورودی صفر و واردات تجهیزات گردشگری در بودجه 1404 نیست. برای همین باید این موارد را در بودجه به‌عنوان پیشنهاد در نظر داشت.
300 هتل ایران توسط بانک‌ها مصادره شده‌اند
در ادامه ابراهیم بای‌سلامی، استاد دانشگاه تهران هم گفت: منسجم‌ترین نقد بر برنامه هفتم توسعه در بخش گردشگری نوشته‌شده است. گردشگری در برنامه هفتم به شکل منسجمی نوشته‌شده؛ در گردشگری رشته کاملاً سیاسی است. انزوای بین‌المللی و سیاست خارجی بر فعالیت بخش خصوصی در همه رشته و به‌طور مضاعف بر صنعت گردشگری تاثیرگذار است.
بای سلامی گفت: کشور ما در انزوای بین‌المللی است. این بخش باید در حوزه سیاست دولت، فعالیت بخش خصوصی، محیط کسب‌وکار و جامعه بررسی شود. گردشگری با انزوای سیاسی به حاشیه می‌رود؛ ولی ما نمی‌توانیم معطل بمانیم. برای همین باید در نظام تدوین مسائل را مورد توجه قرار دهیم. مسائل این صنعت همیشه در اتاق ایران مطرح بوده و در برنامه ششم توسعه هم این حوزه گردشگری مورد توجه شیوه قرار گرفت.
بای‌سلامی ادامه داد: در برنامه هفتم توسعه مسائل روزمره بخش خصوصی در حوزه گردشگری با دقت بیشتری پیگیری شد. مهم‌ترین مسائل گردشگری در ایران سنتی، محدود و پراکنده است. این بازار باید توسط بخش خصوصی بزرگ شود تا در ابعاد مختلف بخش خصوصی در آن سرمایه‌گذاری کند. امارات و عربستان ده‌ها میلیارد دلار در این حوزه سرمایه‌گذاری کرده‌اند ولی ما به این حوزه کم‌توجه هستیم. البته شناخت و مطالعه کافی انجام می‌شود ولی به دلیل مشکلات سیاسی، در این حوزه سرمایه‌گذاری نمی‌کنیم و گردشگری تابعه‌ای از سیاست و ایدئولوژی قرار می‌گیرد.
به‌گفته بای‌سلامی 300 هتل ایران به اعلام اعضای اتاق ایران توسط بانک‌ها مصادره شده‌اند. این در حالی است که هتل‌ها به دلیل اشتغال‌زایی بالا مبنای کارآفرینی در کشور هستند اما حالا می‌شنویم که بانک‌ها ۳۰۰ هتل کشور را مصادره کردند که این اتفاق جای تأسف دارد.
او ادامه داد: اینکه بانک‌ها هتل‌ها را مصادر می‌کنند، کار خوبی نیست. هتل محل عرضه خدمات گردشگری است و اینکه هتل در اختیار بانک است، یعنی دولت نسبت به کارآفرینی اجتماعی حساسیت ندارد و برای توسعه گردشگری حساسیت ندارد. یعنی بخش خصوصی نمی‌تواند فعال باشد و این بدترین زنگ خطر است.
به گفته بای‌سلامی گردشگری فراتر از فعالیت‌های عادی جامعه است. نوعی سوپر دیسپلین است. اینکه باید مهارت‌های جذب گردشگر داشته باشید و ورود گردشگر مداوم باشد.
او با اشاره به حضور بخش خصوصی در حوزه گردشگری گفت: باید این افراد از نظر دانشی قوی باشند و با شهامت موضوع خود را با دولت مطرح کنند و مطالبه‌گری مداوم کنند.
در ادامه به توسعه دریامحور هم اشاره شد که با وضعیت امروز کشور فرصت خوبی برای سرمایه‌گذاری گردشگری نیست. البته کلان موضوع خیلی خوب است اما در شرایط فعلی سرمایه‌گذاری در این حوزه ریسک بالایی دارد. این صنعت رویکرد تخصصی می‌خواهد و با نگاه تخصصی موضوع را پیگیری کرد.
در ادامه یکی دیگر از حاضران در نشست گفت: تدوین برنامه نیاز به الزاماتی دارد که بخش خصوصی می‌تواند در این زمینه به دولت کمک کند. باید شرایط رونق حداقلی به کسب‌وکار برگردد. از سال 1397 مشکلات زیادی برای گردشگری پیش‌آمده است. باید کمیته‌ای تشکیل شوند تا احکام مرتبط در سایر دستگاه‌ها را احصا کند و این موارد با هماهنگی بیشتری در راستای اجرایی شدن برنامه هفتم تدوین شود. دولت به سیاست دریامحور توجه دارد. ما هم می‌توانیم گواتر تا بندر امام را راه‌اندازی کنیم. اگر گردشگری دریامحور تقویت شود الآن مسائل جزایری را نداشتیم. باید در حوزه گردشگری دریایی سرمایه‌گذاری کنیم.
در این نشست عنوان شد: باید حوزه‌های سرمایه‌گذاری را اولویت‌بندی کنیم. ما طرح‌های ناتمام در این حوزه داریم و به دلیل کمبود منابع مالی باید اولویت‌بندی خود را مشخص کنیم. در چینش سفرا باید اتاق ایران و گردشگری باید توجه کند و با وزارت امور خارجه در این انتخاب سفرا و رایزن بازرگانی و اینکه به حوزه گردشگری و توسعه آن توجه کنند، تعامل شود.
یکی از موضوعات مورد توجه در این نشست توجه به ظرفیت‌های منطقه آزاد گردشگری بود. باید روی بازاریابی توریسم تمرکز شود.
در شرایط عادی نباید روی توریسم خارجی تمر کز کنیم
محمد معزالدین، رئیس سابق سازمان میراث فرهنگی در دهه ۷۰ و معاون سابق برنامه‌ریزی شورای عالی مناطق آزاد نیز در این جلسه گفت: با توجه به شرایط موجود به نظر می‌رسد معاونت گردشگری راهبردهای خود را حداقل در چهار سال آینده بر توریسم خارجی نگذارد و بیشتر بر مشکلات داخلی متمرکز شود.
او گفت: فرصتی ایجاد شد و سرمایه‌گذاران از گرجستان، عمان و کشورهای همسایه به ایران آمدند تا سرمایه‌گذاری در بخش هتل‌ها را انجام دهند اما اجازه مدیریت هتل توسط خارجی‌ها داده نشد بنابراین طبیعی است که سرمایه‌گذاران حاضر به سرمایه‌گذاری نشوند.
معزالدین هم در این نشست گفت: در حال حاضر راهبرد ما خیلی نباید روی توریسم خارجی متمرکز شود. خیلی از کشورها اعلام می‌کنند ایران در برنامه گردشگری آن‌ها جایی ندارد و من این تجربه را در فرانسه دارم. با توجه به شرایط جنگی ایران، شاید تا چهار سال آینده، تمرکز در این حوزه به نتیجه‌ای نرسد.
او درباره گردشگری داخلی گفت: این حوزه ظرفیت خوبی برای توسعه دارد. باید روی فعالیت زیربنایی و تکمیل طرح‌های زیربنایی تمرکز کرد. باید این ظرفیت‌ها را محور به محور بررسی کرد، مشکلات زیرساختی آن‌ها را احصا کرد و در مسیر حل مشکلات زیرساختی زا سازمان‌ها و وزارتخانه‌های متبوع کمک گرفت. وزیر حوزه گردشگری باید خودش این حوزه را فعال کند. برای توسعه گردشگری باید به ایجاد مناطق ویژه گردشگری توجه شود.
در ادامه یکی از سرمایه‌گذاران حوزه گردشگری اعلام کرد: بروکراسی در حوزه گردشگری بسیار بالاست. اگر گردشگری رشد نکرده، باوجود اینکه تاریخ بسیار غنی‌ای داریم به این دلیل است که ظرفیت‌ها توجه نکرده‌ایم. وزارت گردشگری اتوریته لازم برای کار و توسعه کار ندارد. باید پروژه‌های گردشگری توجیه اقتصادی داشته باشد. در تورم 40 رصدی چگونه سرمایه‌گذار در حوزه گردشگری سرمایه‌گذاری کند که طرحش سودآور باشد. باید اجازه داد سرمایه‌گذار خودش مسیر خود را پیدا کند.
در این نشست به اهمیت واردات خودروها و کشتی‌های گردشگری، شناورهای تفریحی، وسایل نقلیه و تجهیزات ویژه گردشگری هم اشاره شد که باید آیین‌نامه این قانون نوشته شود.
باید به استانداردهای حوزه گردشگری توجه شود
در ادامه یکی دیگر از حاضران در نشست درباره مشکلات گردشگری گفت: مهم‌ترین مسئله گردشگری تنش‌زدایی از مسائل بین‌المللی و یا مدیریت مسائل است. باید برای داشتن مراکز اقامتی در سه سال آینده از الآن برنامه‌ریزی کرد. باید از ظرفیت قانون حوزه گردشگری و تعیین مصادیق استفاده کنیم. از طرفی باید به استاندارد حوزه گردشگری توجه شود. برای فعال کردن گردشگری از گواتر تا بندرعباس باید مناطق آزاد گردشگری ایجاد شود و قوانین متفاوتی نوشته شود.
امیر قاسمی، رئیس ستاد گردشگری شهرداری هم درباره ظرفیت‌های شهرداری‌ها در حوزه توسعه گردشگری، گفت: در برنامه هفتم توسعه به حوزه گردشگری توجه شده. ولی تکالیفی صریح به شهرداری‌ها داده نشده است. اما شهرداری با میراث تفاهم‌نامه‌ای امضا خواهد کرد تا در آن به این موارد توجه شود.
در پایان نشست، میرزایی عنوان کرد: کارگروهی با حضور فعالان اقتصادی حوزه گردشگری، اتاق ایران، تشکل‌های صنفی این حوزه و وزارت گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تشکیل شود و در آن مسائل تخصصی حوزه گردشگری بررسی شود.