«دیپلماسی اقتصادی ترامپ» عنوان نشستی بود که مرکز پژوهش‌های اتاق ایران با حضور حسین دهشیار، محسن شریعتی‌نیا و حجت میرزایی برگزار کرد. در این نشست، حسین دهشیار، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی از چهار رویکردی گفت که براساس آن، می‌توان الگوی رفتاری ترامپ و دیپلماسی اقتصادی او را پیش‌بینی کرد. رویکرد اول ایده‌گرایی است که دونالد ترامپ به آن اعتقادی ندارد. براساس رویکرد دوم بهترین راه اثرگذاری در مناسبات دنیا، توانمندسازی اقتصادی است؛ در این نگاه باید سازمان تجارت جهانی WTO را تقویت کرد. ترامپ اعتقادی به جهانی‌شدن اقتصاد ندارد و رقیب اصلی او چین، در مسیر اقتصاد به خیلی از قواعد بین‌المللی متعهد نیست. درنتیجه حضور در سازمان تجارت جهانی و رعایت قواعد آن از نگاه ترامپ به نفع آمریکا نیست.
دهشیار ادامه داد: در رویکرد سوم باید از یک‌سو، اقتصاد پیشرفته، انباشت سرمایه داشت و از سویی دیگر به توسعه زیرساخت‌ها اندیشید. درنتیجه این وضعیت، کشورهای دیگر به تعامل اقتصادی با آمریکا نیاز خواهد داشت. باید قدرت نظامی برای بازدارندگی ایجاد شود. قدرت ناشی از اقتصاد نیرومند در داخل و توان نظامی‌گری بالا برای امنیت بیرونی لازم است. درنتیجه این شرایط بودجه نظامی بالا می‌رود. این همان ایده‌ای است که ترامپ به دنبال آن است.
آمریکا سپر و شمشیر هیچ کشوری نخواهد بود
استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی درباره رویکرد چهارم هم گفت: این نگاه بین‌الملل‌گرایی تهاجمی را تبیین می‌کند؛ اینکه آمریکا می‌خواهد ارزش‌های دموکراتیک خود را در جهان اشاعه دهد. امینت دسته‌جمعی با تأسیس سازمان‌های بین‌المللی ایجاد شود.
دهشیار افزود: ترامپ بین‌الملل‌گرا خواهد بود، بدون اینکه به کشوری حمله کند، مگر اینکه گریزی از آن نباشد. ترامپ می‌گوید سرباز آمریکایی نباید در راه کسی خون بدهد. در این مسیر به کشورها کمک اقتصادی هم نمی‌کند. اما آمریکا باید در نظم جهانی دخالت کند. آمریکا می‌خواهد نه شمشیر و نه سپر دنیا باشد. این برای آمریکا هزینه دارد که ترامپ به دنبال آن نیست. اتفاقات خاورمیانه این دیدگاه را تشدید کرده است.
او تصریح کرد: آمریکا یک و نیم تریلیون دلار در افغانستان و 3.5 تریلیون دلار در عراق هزینه کرده است. بعد از 20 سال، با سقوط اشرف غنی، و بازگشت طالبان، تنها تعداد اندکی خانم در خیابان به آمدن طالبان اعتراض کردند. ترامپ این وضعیت را درک کرده و نمی‌خواهد شمشیر و سپر کسی باشد بلکه می‌خواهد ستون فقرات متحدانش شود.
استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: اقتصاد قدرت اول را دارد و هرقدر قدرت اقتصادی کشوری بیشتر باشد، قدرت مانورش بالاتر می‌رود. سالانه حدود 4 تریلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی در آمریکا انجام می‌شود. چینی‌ها در هیچ جا با آمریکا منازعه نمی‌کنند. چین از آمریکا نمی‌ترسد ولی باهوش است. دنیای اقتصاد است. دنیا دنیای موشک نیست. با موشک نمی‌توان نفوذ جهانی ایجاد کرد. چرا اتحادیه جماهیر شوروی سقوط کرد؟ چون اقتصادش ضعیف بود. چینی 400 میلیارد دلار به آمریکا صادرات دارند. بزرگ‌ترین بازار مصرفی جهان بازار آمریکا است.
ترامپ به دنبال برون‌سپاری جنگ است
او ادامه داد: ترامپ به‌عنوان یک سرمایه‌دار، اهمیت ثروت را می‌داند. ترامپ رهبری است که کمتر به جنگ توسل خواهد کرد و جنگ را برون‌سپاری خواهد کرد. آمریکا نفت ارزان در اختیار دارد. آمریکا زیرساخت می‌سازد و این را از پول خاورمیانه درمی‌آورد. ترامپ در خاورمیانه دخالت نمی‌کند اما نفت خاورمیانه برایش مهم است. چون منبع انرژی مورد نیاز برای توسعه سرمایه‌گذاری جهانی را در اختیار دارد.
او تاکید کرد: آمریکا در خاورمیانه حضور دارد و می‌خواهد از هژمونی چین در شرق آسیا جلوگیری کند. اگر چین هژمون شود، به خاورمیانه می‌رود و این را آمریکا نمی‌خواهد.
استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: ترامپ می‌گوید اقتصاد پاشنه آشیل هر حکومتی است. ولی در خاورمیانه اقتصاد هنوز کشاورزی و معیشتی است. هدف ترامپ پیشرفت اقتصادی است. او فرد تئوریک و ایده‌آلیستی نیست. دانش علمی ندارد ولی دانش تجربی دارد و برای همین پول را مهم می‌داند. هدف آمریکا این است که بدون جنگ اجازه ندهد چین اقتصاد اول جهان شود.
چین یک تهدید راهبردی برای آمریکاست
در ادامه این نشست محسن شریعتی نیا، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی درباره الگوی جدید رقابت راهبردی در روابط آمریکا و چین؛ گذر از تعامل به رقابت: گسست، فناوری و توازن ژئوپلیتیک» سخن گفت.
شریعتی نیا گفت: روابط چین و آمریکا مهم‌ترین عامل شکل‌دهنده اقتصاد سیاسی جهانی است. جنگ سرد جدید در کار نیست اما تغییر پارادایم در حال رخ دادن است؛ گذر از وابستگی اقتصادی به جداسازی اقتصادی. رقابت بر سر فناوری‌های پیشرفته، اولویت امنیت ملی بر تجارت، اتحادهای ژئوپلیتیکی علیه چین، و رقابت در حکمرانی جهانی در دستور کار است. جغرافیا و سرزمین مبنای رقابت نیست. سوریه فتح‌شده ولی همه نظاره‌گر هستند. در حال یکه سوریه کشور معمولی نیست.
او ادامه داد: از زمان کرونا آمریکا تلاش می‌کند وابستگی‌اش را به چین کاهش دهد. آمریکا به سمت تغییر در مدل سیاست خود حرکت می‌کند. دولت مداخله‌گریی خود را افزایش می‌دهد. از طرفی آمریکا تلاش می‌کند که چین به حلقه‌های بالای زنجیره نرسد و در این مسیر محدودیت ایجاد می‌کند.
شریعتی‌نیا اظهار کرد: چین یک تهدید راهبردی برای آمریکاست. تا سال 2015 این امید بود که چین یک کشور لیبرال خواهد بود و منطقه صلح حکومت‌های دموکراتیک را تقویت خواهد کرد و مرزهای لیبرال دموکراسی گسترش خواهد یافت. اما هر چه اقتصاد رشد کرد، قدرت در چین متمرکزتر شد. چین در منطقه صلح دموکراتیک نیست بلکه به سمت تهدید راهبردی حرکت می‌کند.
او تصریح کرد: در حکمرانی جهانی آمریکا نظمی را که ایجاد کرده بود، از بین می‌برد ولی چین این نظم را تقویت می‌کند. گویی به سمت نظمی می‌رویم که حضور چینی‌ها در آن مهم است. چه کسانی برنده جنگ تجاری هستند؟ طیف بازیگرانی که برنده شده‌اند، کشورهای آسیای شرقی است. انتظار اینکه خاورمیانه برنده باشد، نیست. در مکزیک، شرکت‌های چینی، فعال هستند. فارغ از اینکه چه کسی در آمریکا سرکار باشد، تغییر پارادایمیک خواهیم داشت.
ما با نظم جدید جهانی مواجهیم
حجت میرزایی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران نیز در این نشست، گفت: ما با نظم جدید جهانی مواجهیم که نه‌فقط آمدن ترامپ بلکه مجموعه تحولات منطقه‌ای نظم جدیدی را نشان می‌دهد. پیشامدهایی که رخ می‌دهد این است که شرایط دنیا در حال تغییر است.
میرزایی ادامه داد: برخی معتقدند ترامپ هیجانی عمل می‌کند و تصمیمات غیرعقلایی و هیجانی می‌گیرد ولی این درست نیست. ما با بازیگر حرفه‌ای روبه‌رو هستیم که حساب‌شده کار می‌کند. با شناختی از شرکا، بازی را طراحی می‌کند. برخی ترامپ را پیش‌داوری می‌کنند؛ اینکه دشمن اصلی ایران ترامپ است که وضعیت تیره‌ای برای ایران تدارک می‌بیند. یا برخی می‌گویند ما از دانش بالایی برای عبور از تحریم‌ها برخورداریم. من فکر می‌کنم این تصورات درست نیست. گذشته ترامپ مبنای خوبی برای قضاوت است. ما با یک نئولیبرال افراطی مواجهیم که به آزاد کردن بازار در داخل می‌اندیشد.
او ادامه داد: هیچ‌چیزی جز منافع بلندمدت آمریکا برای ترامپ اهمیت ندارد. با اقتصاد ترامپی و مرکانتلیسیم جدید مواجه خواهیم بود. توسعه امپراتوری اقتصادی از طریق ابزار تهاجمی با تمرکز بر صادرات و واردات و تعرفه گذاری. ترامپ می‌خواهد با دیوار تعریف‌های واردات کشورها را به آمریکا محدود کند. خودرو برقی را در سیطره اقتصاد جهانی قرار دهد. رقابت نفس‌گیر با چینی‌ها در دستور کارش است. برای همین حفظ سرمایه و جلوگیری از خروج سرمایه برای اینکه بتواند در رقابت جدی و نفس‌گیر سرمایه‌ها را حفظ کند، در دستور کار است.
به گفته رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران ترامپ به دنبال شرکای جدید است. او با فروش 2 میلیارد دلار اوراق قرضه در عربستان، دنبال راهی است که از حضور چینی‌ها در این بازار جلوگیری کند. ترامپ به دنبال بازار جدیدی برای جذب سرمایه است. در داخل هم سیاست حمایت از کسب‌وکارهایی چون تسلا را در دستور دارد.
میرزایی تصریح کرد: ترامپ بالاترین سطح حمایت از بنگاه‌ها و خانوارها را انجام می‌دهد. 10 درصد GDP کشور را برای حمایت از بنگاه‌ها صرف کرده و این تجربه در آمریکا بی‌نظیر بود.
رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران تصریح کرد: آمریکایی‌ها در این دوره با تکیه بر هوش مصنوعی، برگ برنده‌ای دارند تا آمریکا فرصت جذب طبقه خلاق را در اختیار بگیرد. روندها نشان می‌دهد چین اول نخواهد شد و این ناشی از برگ برنده آمریکا در فناوری‌های نوین است. برگ برنده آمریکا، تساهل و مدارا و قدرت پذیرا بودن در جذب طبقه خلاق است. این‌ها عنصر مهم پیش برنده است و ترامپ رویان سرمایه‌گذاری کرده است.
او تاکید کرد: ترامپ معتقد است سهم تجارت غیرکالایی بالاست و برای همین تمرکز اصلی‌اش را بر رمز ارزها گذاشته است. آمریکا می‌خواهد میدان بازی را عوض کند.