در صد و هفتمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» مجموعه‌ای از تحولات اخیر در دولایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه شده توسط نهادهای اقتصادی بین‌المللی مورد واکاوی قرار گرفته است.
در بخش تحولات جهانی، ایالات‌متحده آمریکا، پرداخت سهم مالی خود به بودجه سازمان تجارت جهانی WTO را برای سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ متوقف کرده است. این تصمیم به‌عنوان بخشی از راهبرد دولت ترامپ برای بازنگری در نقش آمریکا در نهادهای بین‌المللی تلقی می‌شود. نماینده آمریکا در نشست بودجه WTO به اعضا اعلام کرده که پرداخت‌ها در حال تعلیق است تا بازبینی کامل در کمک‌های مالی به سازمان‌های بین‌المللی به پایان برسد. در شرایطی که WTO درگیر پرونده‌های مهمی در زمینه یارانه‌های شیلات، استانداردهای فنی و تنش‌های تجاری میان قدرت‌های اقتصادی است، توقف کمک‌های مالی بزرگ‌ترین عضو این سازمان، زنگ خطر جدی برای آینده چندجانبه‌گرایی در تجارت بین‌الملل محسوب می‌شود.
چین در واکنش به افزایش تنش‌های اقتصادی و تجاری با ایالات‌متحده، به‌ویژه وضع تعرفه‌های گسترده بر کالاهای چینی، رویکردی جدید در سیاست خارجی خود اتخاذ کرده که با عنوان «نگاه به جنوب جهانی» شناخته می‌شود. از دیدگاه مقامات چینی توسعه همکاری‌های جنوب- جنوب و تکیه‌بر کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط می‌تواند بستری پایدارتر برای رشد اقتصادی چین و هم‌پیمانان آن فراهم آورد. چین باوجود رشد اقتصادی چشمگیر در سه دهه گذشته، همچنان خود را بخشی از «جنوب جهانی» می‌داند و این هویت را به‌عنوان ابزار مشروعیت‌بخشی به رهبری خود در میان کشورهای درحال‌توسعه به کار می‌گیرد.
با اقدامات اخیر ترامپ و واکنش‌های چین، جنگ تجاری میان آمریکا و چین، که از سال ۲۰۱۸ آغاز شد، به یکی از پیچیده‌ترین و تأثیرگذارترین درگیری‌های اقتصادی جهان تبدیل شده است. پیامدهای این جنگ تجاری گسترده است. در آمریکا، با کاهش ۰.۱ تا ۰.۳ درصدی تولید ناخالص داخلی همراه خواهد بود. ازلحاظ ژئوپلیتیکی، آمریکا با تعرفه‌های جهانی متحدان را آزرده می‌کند، درحالی‌که چین با جلب حمایت اتحادیه اروپا و آسه‌آن خود را مدافع تجارت آزاد نشان می‌دهد.
در تحولات منطقه بر اساس گزارش جدید وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات عربستان سعودی، این کشور توانسته است ۸۶ درصد از ظرفیت مراکز داده در منطقه خاورمیانه را به خود اختصاص دهد. ظرفیت مراکز داده عربستان تا پایان سال ۲۰۲۵ به ۳۰۰ مگاوات خواهد رسید. عربستان سعودی با تداوم اجرای این سیاست‌ها در مسیر تبدیل شدن به مرکز منطقه‌ای فناوری و نوآوری در خاورمیانه، گام‌های بلندی برداشته است.
شرکت «تسلا» قصد دارد از ماه آوریل ۲۰۲۵، فعالیت رسمی خود را در عربستان سعودی آغاز کند؛ اقدامی که این کشور را به بزرگ‌ترین بازار تسلا در منطقه خلیج‌فارس و جدیدترین مقصد خودروهای الکتریکی این شرکت تبدیل خواهد کرد. عربستان سعودی در چارچوب برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ در تلاش است تا اقتصاد خود را از وابستگی به نفت دور کند. در همین راستا، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی این کشور، بزرگ‌ترین سهام‌دار شرکت «لوسید موتورز» به شمار می‌رود؛ شرکتی نوپا که رقیب تسلا در بازار خودروهای الکتریکی محسوب می‌شود.
اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان اعلام کرد که ترانزیت کالاهای افغانستان از مسیر پاکستان در سال گذشته با کاهش چشمگیر ۸۴ درصدی مواجه شده است. به گفته مسئولان این نهاد، این کاهش عمدتاً به دلیل چالش‌ها و محدودیت‌های وضع شده از سوی دولت پاکستان رخ داده است.
در پژوهش‌های تازه گزارش جدید بانک جهانی در مارس ۲۰۲۵ تحت عنوان «خطرات اقلیمی و فقر در خاورمیانه و شمال آفریقا» تحلیل نوآورانه‌ای از پیوند میان مخاطرات اقلیمی و فقر در سطح خرد ارائه می‌دهد. این مطالعه با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای، نقشه‌برداری مکانی با وضوح بالا و اطلاعات حاصل از نظرسنجی‌های خانوار، تصویر دقیقی از نحوه توزیع جغرافیایی جمعیت‌هایی که همزمان در معرض آسیب‌های اقلیمی و فقر قرار دارند، ترسیم کرده است.
توافق‌نامه موانع فنی بر سر راه تجارت TBT که یکی از ارکان سازمان تجارت جهانی WTO است، به‌عنوان ابزاری برای تسهیل تجارت جهانی و جلوگیری از ایجاد موانع غیرضروری از طریق مقررات فنی و ارزیابی انطباق، نقش حیاتی ایفا می‌کند. در سال ۲۰۲۴، کمیته TBT دستاوردها و تحولات قابل‌توجهی را در این زمینه ثبت کرد که در گزارش رسمی سازمان مورد بررسی قرار گرفتند.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران درحرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران موردبحث و بررسی قرار می‌گیرند.
متن کامل صد و هفتمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا مشاهده کنید.