مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است. در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تاثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
در صد و چهاردهمین گزارش از این سلسله گزارش‌ها، گلچینی از تحولات اخیر در سه لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران و گزیده‌ای از پژوهش‌های تازه ارائه شده است.
در تحولات جهانی نشست اخیر اتحادیه اروپا و چین که در پکن برگزار شد، با بروز اختلافات شدید در موضوعات اساسی چون تجارت، سیاست صنعتی و همسویی ژئوپلیتیکی به پایان رسید. نشست اخیر نشان‌دهنده ادامه مسیر کاهش مخاطره راهبردی اروپا در برابر چین است. اتحادیه اروپا تلاش می‌کند تا وابستگی خود به چین در حوزه‌هایی مانند نیمه‌هادی‌ها، ذخیره‌سازهای انرژی و مواد خام کمیاب را کاهش دهد. در مقابل، چین مسیر مقاومت ژئوپلیتیکی و اقتصادی را در پیش گرفته و بر تعمیق روابط خود با اقتصادهای نوظهور، از جمله روسیه و اعضای بریکس پلاس تمرکز کرده است.
چین به تازگی در واکنش به اعلام تعرفه‌های جدید دولت ترامپ بر کالاهای صادراتی این کشور، هشدار شدیداللحنی صادر کرده است. چین این اقدام واشنگتن را «قلدرمآبانه» توصیف و تأکید کرده که «مسیر صحیح، گفت‌وگو و همکاری است، نه فشار و تقابل». چین هشدار داده است که در صورت اجرای این سیاست، نه‌تنها به طور مستقیم بر واردات از آمریکا واکنش نشان خواهد داد، بلکه کشورهایی را که با آمریکا در ایجاد زنجیره‌های تأمین جایگزین همکاری کنند نیز هدف اقدامات تلافی‌جویانه قرار خواهد داد.
در تحولات منطقه شورای اتحادیه اروپا به تازگی با صدور مصوبه‌ای رسمی، مجوز آغاز مذاکرات دوجانبه با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس را با هدف انعقاد توافق‌نامه‌های شراکت راهبردی جامع صادر کرد. این گام تازه، آغازگر مرحله‌ای نو در تقویت روابط اروپا و خلیج‌فارس در طیفی وسیع از حوزه‌های کلیدی خواهد بود. بر اساس بیانیه‌ای که توسط کمیسیون اروپا و نماینده عالی اتحادیه در امور سیاست خارجی منتشر شد، هدف این مذاکرات ایجاد چارچوبی جاه‌طلبانه، مدرن و کارآمد برای همکاری گسترده میان طرفین است. این همکاری طیف وسیعی از موضوعات از جمله سیاست خارجی، امنیت، تجارت و سرمایه‌گذاری، انرژی و اقلیم، تحول دیجیتال، آموزش و فرهنگ را در برمی‌گیرد.
در تازه‌ترین ارزیابی رسمی اعلام شد که بخش گردشگری قطر در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۵.۱ میلیارد دلار درآمدزایی داشته است. این رقم با سهم ۸ درصدی از تولید ناخالص داخلی، نقش پررنگی در رشد اقتصادی کشور ایفا کرده است. قطر از اجرای قریب‌الوقوع طرح ویزای مشترک کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس خبر داد؛ طرحی که با هدف تسهیل عبور و مرور گردشگران میان کشورهای منطقه طراحی شده است.
شرکت سعودی «اکوا پاور» از امضای مجموعه‌ای از توافق‌نامه‌ها و یادداشت‌های تفاهم با شرکت‌های بزرگ اروپایی و بین‌المللی خبر داد. این توافقات با هدف توسعه سامانه‌ای یکپارچه برای صادرات برق تولیدشده از منابع تجدیدپذیر و هیدروژن سبز از عربستان به اروپا صورت گرفته و بخشی از ابتکار کریدور اقتصادی هند ـ خاورمیانه ـ اروپا (IMEC) به شمار می‌رود. این گام‌ها بخشی از تلاش‌های عربستان برای تثبیت جایگاه خود به عنوان تأمین‌کننده معتبر انرژی پاک جهانی و ارتقای همکاری‌های لجستیکی و انرژی با اروپاست. موقعیت راهبردی عربستان در مسیرهای اقتصادی شرق و غرب و چشم‌انداز ۲۰۳۰ سعودی، محور توسعه اقتصاد غیرنفتی و زیرساخت‌های سبز در این کشور است.
در پژوهش‌های تازه
گزارش چشم‌انداز اقتصادی جهان ـ ژوئن ۲۰۲۵؛ خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) نکات قابل تأملی در مورد آینده اقتصادی این منطقه ارائه کرده است. یافته‌های اصلی این گزارش درباره منطقه منا در پنج محور کلیدی سازمان‌دهی شده‌اند: پویایی‌های رشد، شرایط تورمی و پولی، موازنه‌های خارجی و مالی، فقر و چالش‌های ساختاری و مخاطرات تهدیدکننده.
در مجموع، منطقه منا در سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷ با روندی از بازیابی شکننده مواجه است؛ روندی که به طور عمده بر بهبود بخش نفت و کاهش نرخ تورم استوار است؛ اما همچنان در معرض ضعف‌های ساختاری، محدودیت‌های تجاری و نااطمینانی‌های ژئوپلیتیکی قرار دارد. در حالی که فرصت‌هایی همچون تنوع‌بخشی اقتصادی در کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و جذب سرمایه‌گذاری در اقتصادهایی چون مصر به چشم می‌خورند، آینده بلندمدت منطقه مستلزم اصلاح ناترازی‌های مالی، تقویت تاب‌آوری اقتصادی و اتخاذ راهبردهای رشد فراگیر برای پاسخ‌گویی به فشارهای جمعیتی، اشتغال و عدالت اجتماعی خواهد بود.
متن کامل این گزارش از اینجا در دسترس است.