طبق گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در پایان سال ۹۵ به ۱۲.۴ درصد رسیده است. در این شرایط به‌واسطه عدم تناسب میان نظام آموزشی کشور و نیاز بازار کار، بیکاری فارغ‌التحصیلان به چالش دیگری تبدیل شده و بخش عمده‌ای از برنامه‌های دولت در اشتغال‌زایی به رفع‌ورجوع این چالش اختصاص یافته است. بر اساس تازه‌ترین گزارش از وضعیت بازار کار، جمعیت فارغ‌التحصیلان در سن کار کشور تا سال 1394 به حدود 7میلیون نفر می‌رسد که حدود 34.3درصد از این افراد غیرفعال و حدود 65.7درصد آنها فعال (شاغل و بیکار) هستند که 19.5درصد از این جمعیت فعال بیکار محسوب می‌شوند.
بر اساس تازه‌ترین مطالعه و گزارش وزارت کار از وضعیت بازار کار جمعیت فارغ‌التحصیل دانشگاهی، جمعیت فارغ‌التحصیل و در حال تحصیل دانشگاهی سال ۹۴ معادل ۱۱ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر برآورد شده است که از این میزان ۴.۸ میلیون نفر در حال تحصیل و ۷ میلیون نفر نیز جمعیت فارغ‌التحصیل هستند. این گزارش می‌افزاید: از ۴ میلیون و 800هزار نفر که در حال تحصیل هستند حدود ۸۰۰ هزار نفر (۱۷درصد) ضمن تحصیل دارای فعالیت اقتصادی بوده و شاغل هستند.
از دیگر سو، در بین جمعیت ۷ میلیون نفری فارغ‌التحصیلان در سن کار، ۳.۷ میلیون نفر شاغل و ۹۰۰ هزار نفر بیکار هستند. ضمن اینکه ۲.۴ میلیون نفر از این جمعیت در جرگه جمعیت غیرفعال اقتصادی قرار دارند. بر اساس آمارهای منتشرشده از سوی مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری کشور در پایان سال 94به 11درصد و جمعیت بیکاران به 2میلیون و 729هزار و 92نفر رسیده است که با در نظر گرفتن 900هزار نفری فارغ‌التحصیلان بیکار، نزدیک به 33درصد از بیکاران را فارغ‌التحصیلان تشکیل داده‌اند که با تعمیم شرایط به سال 95، سهم 33درصدی فارغ‌التحصیلان از جمعیت بیکار کشور همچنان محفوظ است.
71 درصد فارغ‌التحصیلان غیرفعال را زنان تشکیل می‌دهند
بر اساس بررسی انجام‌شده توسط پژوهشکده آمار ایران، حدود ۳۴ درصد از افراد فارغ‌التحصیل عالی ازنظر اقتصادی غیرفعال هستند که از این تعداد ۷۱ درصد را زنان و ۲۹ درصد را مردان تشکیل می‌دهند. به عبارتی از جمعیت ۷ میلیون نفری فارغ‌التحصیلان عالی که از آمارگیری نیروی کار سال ۱۳۹۴ برآورد شده است حدود ۲.۴ میلیون نفر از نظر اقتصادی غیرفعال هستند که از این تعداد ۱.۷ میلیون نفر به زنان و ۷۰۰ هزار نفر به مردان اختصاص دارد.
بر این اساس در گروه زنان ۵۲ درصد از زنان، فارغ‌التحصیل دانشگاهی و در گروه مردان ۱۹ درصد از مردان، فارغ‌التحصیل دانشگاهی غیرفعال هستند که نشان می‌دهد تمایل زنان فارغ‌التحصیل برای ورود به بازار کار کمتر از مردان فارغ‌التحصیل است. از دیگر سو، ۳۲ درصد (معادل 750هزار نفر) از جمعیت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی غیرفعال را افراد دارای مدرک کاردانی، ۶۲ درصد (معادل 1.5میلیون نفر) را افراد دارای مدرک کارشناسی و ۶ درصد (معادل 150هزار نفر) را افراد دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر تشکیل می‌دهند.
مقایسه جمعیت غیرفعال هر مدرک تحصیلی با تعداد کل افراد دارای آن مدرک نشان می‌دهد که سهم افراد غیرفعال اقتصادی که دارای مدرک کاردانی هستند از کل فارغ‌التحصیلان مدرک کاردانی ۴۲ درصد، سهم افراد غیرفعال اقتصادی که دارای مدرک کارشناسی هستند از کل فارغ‌التحصیلان مدرک کارشناسی ۳۴ درصد و سهم افراد غیرفعال اقتصادی که دارای مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر هستند از کل فارغ‌التحصیلان مدرک کارشناسی ارشد و بالاتر ۱۹ درصد است.
انباشت متقاضی بالقوه، پشت درهای بازار کار
پیش‌ازاین مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور گفته بود سونامی ورود متقاضیان به بازار کار که از پاییز 93اتفاق افتاد و منجر به ورود حدود یک‌میلیون نفر متقاضی شغل به بازار کار شد به این دلیل بوده است که در نیمه دوم دهه 80بخش قابل‌توجهی از نیروی کار به‌جای ورود به بازار، به ادامه تحصیل پرداخته‌اند و موج این افراد پس از فارغ‌التحصیلی، از سال 93به بازار رسیده است.
این در حالی است که بررسی‌های انجام‌شده از سوی پژوهشکده آمار ایران نشان می‌دهد که نسبت فارغ‌التحصیلان غیرفعال مقطع کاردانی از کل فارغ‌التحصیلان دانشگاهی دارای این مدرک بیشترین سهم را از جمعیت غیرفعال فارغ‌التحصیل دارد که علت آن تمایل افراد دارای مدرک تحصیلی پایین‌تر برای ادامه تحصیل است. با این حساب به نظر می‌رسد هنوز هم بخشی از نیروی کار فارغ‌التحصیل، ورود به بازار کار را به بهانه ادامه تحصیل به آینده موکول می‌کنند.