سیستم آموزشی کشور در تربیت نیروی ماهر برای بازار کار چندان کارنامه موفقی نداشته است و دانشگاههای داخل کشور دانشجویان را مطابق با نیازهای بازار کار آموزش نمیدهند. تعلیماتی که دانشجو کسب میکند، چندان در بازار کار مؤثر نیست. درسها اصولاً براساس تئوریها تدریس شده و کمتر سویه عملیاتی آن مورد نظر اساتید قرار میگیرد. فارغالتحصیلان زمانی که وارد بازار کار میشوند، یکی دو سال طول میکشد تا به نیرویی قابل تبدیل شوند که با بهرهوری مثبت بتوانند در بازار عرض اندام کنند. عملکرد بسیاری از دانشکدههای ما با نیازهای بازار کار تفاوت اصولی دارند. به منظور یافتن مسیری برای هماهنگی دانشگاهها با فضای اقتصادی جامعه، باید به بررسی تجربههای سایر کشورها در این زمینه پرداخت.
کشور ترکیه تجربه بسیار خوبی در این زمینه دارد. اگر بخواهم نمونه ای معرفی کنم، باید به دانشکده تجارت وتکنولوژی، وابسته به اتاق بازرگانی ترکیه اشاره داشته باشم که بسیار خوشنام است. در ازای هر دو ترمی که دانشجویان در کلاس درس حضور پیدا میکنند، باید یک ترم در کارگاه مشغول به کار شوند و تجربه بیاندوزند. بنابراین، وقتی 4 سال دوره کارشناسیشان تمام میشود، یک سال سابقه کار دارند و زمانی که فردی از این دانشکده فارغالتحصیل میشود، مستعد ورود به بازار کار است. برای فارغالتحصیل شدن نیز تأییدیه کارفرما را لازم دارند و به صرف گذراندن واحدهای درسی، نمیتوانند مدرک فارغالتحصیلی دریافت کنند. این تجربه بسیار موفقی است که ما کمتر این روش را با دقت و انضباط عملیاتی در ایران برگزار کردهایم و عملکرد مؤسسات علمی کاربردی ما تفاوت معناداری با این دسته دانشکدهها دارد. بهرهگیری از این قبیل تجربهها در کشورهای مختلف میتواند ما را در تأسیس مؤسسه دانشگاهی و پژوهشکده اتاق ایران پرتوانتر کند.
با توجه به کاستیهایی که امروز در تربیت نیروی ماهر و مدیر توانمند در سطح کشور، خاصه در بخش تولید و تجارت وجود دارد، هیئت رئیسه محترم اتاق تصمیم گرفت نسبت به تأسیس مرکزی که بتواند تا اندازهای پاسخگوی این نیاز حیاتی باشد، اقدام کند. بنابراین، وظیفه مطالعه طرح تأسیس یک مرکز آموزش و پژوهش علمی به معاونت اقتصادی اتاق تکلیف شد.
در این راستا به مطالعه مراکز نسبتاً موفق داخل کشور نظیرموسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامهریزی ریاست جمهوری و پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی پرداخته شد و بعضاً با مسئولین ذیربط در این مؤسسات مذاکرهای را داشتیم. در نهایت، تصمیم مسئولین اتاق بر این شد که کار را گستردهتر کنیم و فضای بیرون کشور را هم مورد مطالعه قرار دهیم. در این راستا به رتبهبندی دانشگاههای کشور از دید 4 روش رتبهبندی معتبر جهانی پرداختیم که متأسفانه در بهترین رتبه، دانشگاه تهران را در دسته 201 تا 300 در روش رتبهبندی شانگهای، و همین دانشگاه را در رتبه 379 در رتبهبندی یو اس داشتیم. نهایتاً در پی تجربه خوب کشور در همکاری با دانشگاههای معتبر جهان در گذشته، امکانسنجی همکاری با دانشکدههای بازرگانی در منطقه اروپای غربی با رتبههای زیر 100 را بررسی کردیم.
در اثناء این مطالعه، هیئتی از اتاق پاریس به اتاق ایران آمدند که دبیر کل اتاق پاریس در آن حضور داشتند. در این بررسیها متوجه شدیم که اتاق پاریس، 28 دانشکده دارد. زمینه فعالیت این دانشکدهها از مد و دکوراسیون تا آموزشهای تخصصی مدیریت گسترده است. یکی از دانشکدههایی که با موافقت اتاق پاریس تأسیس شده است، دانشکده مدیریت انسیاد در فرانسه است که در سال 1957 میلادی تأسیس شد. این دانشکده امسال بر اساس نظام رتبه بندی FT، رتبه اول را در رشته MBA میان دانشکدههای مدیریت و بازرگانی در دنیا به دست آورده است. دو دانشکده دیگر که به تفصیل مورد مطالعه قرار گرفتند، دانشکدههای کسبوکار ESCP و ESSEC، از دانشکدههای وابسته به اتاق پاریس هستند که ESCP از نظر قدمت، اولین دانشکده بازرگانی در جهان است. ESCP و ESSEC بر اساس رتبهبندی فایننشال تایمز، رتبههای ششم و هفتم را در اروپا دارند.
در جلسهای با دبیر کل اتاق پاریس، عنوان کردیم که علاقمند هستیم با این دانشکدهها ارتباط علمی برقرار کنیم. آنها هم استقبال کردند. در ادامه کار، به اتفاق دبیر کل محترم اتاق ایران سفری دو روزه به پاریس انجام شد و بازدیدی از این دو دانشکده فرانسوی کسبوکار صورت گرفت. سفر خیلی خوبی بود. رئیس اتاق پاریس علاقه بسیاری به ایران نشان دادند. قائم مقام دبیر کل هم همراهی کردند و در بازدیدهای انجام شده نگاهی به دورههایی داشتیم که میتوانند در ایران مؤثر واقع شوند. قرار بر این شد که اتاق پاریس با این دو دانشکده، دورههایی را برای ما در ایران برگزار کنند. دانشکده ESCP، علاوه بر پاریس، شعبههایی در لندن، ورشو، برلین، تورینو و مادرید دارد. ما قصد داریم در ایران هم شعبههای از این دانشکده را تأسیس کنیم.
قبل از انقلاب همین دانشکده ESCP با اتاق ایران همکاری داشته و دورههای مشترکی را برگزار میکردند که دو سال در ایران و یک سال در فرانسه برگزار میشده است. در حال حاضر به دنبال دورههای کوتاهمدتی هستیم که نسبت به دورههای بلندمدتی مثل لیسانس بسیار مثمرثمرتر هستند.
نگاهمان این است که در بخش بنگاه بتوانیم دورههایی را در زمینههای مذاکره و مهارتهای ارتباطی با هیئتهای تجاری، تأمین مالی، بازاریابی، مدیریت اجرایی، سرمایهگذاری، توسعه بخش خصوصی و همینطور کسبوکار بینالمللی، یافتن شرکای تجاری و غیره برگزار کنیم. نیازهای این دورهها را قرار است احصاء و به کمسیونها، تشکلها و بخشهای مختلف اتاق ارسال کنیم. آنها هم طرحها را تکمیل و دورههایشان را به ما ارسال کنند. از این مجموعه، 6 یا 7 دوره را به دانشکده ESCP اعلام و در ابتدای کار، دورههای کوتاهمدت را در ایران اجرا میکنیم.
پاریسیها موافقت کردهاند، اما در حال حاضر در تعطیلات هستند و این فرصت خوبی برای ماست تا نیازهایمان را برای برگزاری دورههای موردنیاز به صورت بومی شده در ایران به آنها اعلام کنیم و بعد گامهای بعدی را برداریم تا بتوانیم ارتباط دانشکده و پژوهشکدهای را که مد نظر هیئت رئیسه محترم است را در ایران به وجود بیاوریم.
پژوهشکده نیاز به فضای فیزیکی مناسب دارد که این فضای فیزیکی باید تأمین شود و شکل آن باید برای دانشکده و پژوهشکده مناسب باشد. در کنار بحث فضای فیزیکی، هیئت علمی اهمیت زیادی دارد. هیئت علمی باید توانمند باشد و ما سعی میکنیم در صورت امکان از فرانسویها امتیازی بگیریم و در این قالب، هیئت علمی ایرانی خود را تشکیل دهیم که بتوانیم با این برند، بهترین عملکرد را داشته باشیم. پس از طی این مراحل، میتوانیم دورهها را به صورت کاربردی در ایران برگزار کنیم.
رشتههای این دانشکده هم به نیاز اتاق و هم به فضای کسبوکار بستگی خواهد داشت. ممکن است رشتههای مهندسی هم در این حوزه جای بگیرند. در نهایت، فارغالتحصیلان این دانشکده به خاطر توانمندی و مهارتهایشان به راحتی میتوانند جذب بازار کار شوند.