دیروز یکی از مهم‌ترین اخبار ایران در حوزه بانکی و روابط بین‌الملل منتشر شد. کارگروه اقدام مالی نام ایران را از فهرست سیاه خود خارج کرد. گروه ویژه اقدام مالی (FATF) از سال ٢٠٠٧ نام ایران را در فهرست های عمومی خود ذکر کرده و از سال ٢٠٠٩ از کشورها تقاضا کرده که علیه کشور ایران و موسسات مالی آن «اقدام متقابل» به عمل آورند، از افتتاح شعب برای آنها در کشورهای خود خودداری کنند و مراقب راه‌های احتمالی دور زدن این تحریم ها توسط ایران باشند.
حضور ایران در این فهرست، حتی ارتباطی به توافق هسته‌ای نداشته و بعد از این توافق نیز، کماکان این تحریم بانکی باقی بوده است. حالا نام ایران در فهرست سیاه اقدام متقابل، برای مدت یک سال تعلیق شده است. این فرصت بزرگ و مهمی است و خروج همیشگی ایران از این فهرست برای تسهیل تعامل‌ها و ارتباطات اقتصادی بین‌المللی، لازم است.
احمد حاتمی‌یزد، کارشناس ارشد بانکداری و مدیر عامل سابق بانک صادرات، در گفت‌وگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» تعلیق نام ایران از این فهرست و فرصت یک ساله را، تحلیل کرده است. او در توضیح ساز و کار گروه اقدام مالی می‌گوید:«این سیستم را برای جلوگیری از پولشویی درست کرده‌اند. پولشویی معانی مختلفی دارد و به صورت کلی حذف پول‌هایی است که از راه‌های غیرقانونی به دست می‌آید. قاچاق انسان، تروریسم و مواد مخدر شامل این پول‌ها می‌شود. پول‌هایی که به سمت این فعالیت‌ها می‌رود یا از سمت این فعالیت‌ها به جای دیگری منتقل می‌شود، شامل پولشویی می‌شود. فرض کنید قاچاقچی مواد مخدر می‌خواهد پول‌هایش را به نحوی در نظام بانکی بچرخاند که کسی متوجه نشود.»
او ادامه می‌دهد:«قوانین در دنیا برای جلوگیری از انتقال این وجوه، بسیار سخت‌گیرانه است و در ایران اجرا نمی‌شود. در آن مقررات اگر کسی بخواهد پولی برای کسی بفرستند، باید بانک اطلاعات بگیرد که این پول از کجا آمده و برای چه چیزی پرداخت می‌شود. اما بانک‌های ما چنین ساز و کاری ندارند. برای پولهای جزئی حتی تا 5 هزار دلار هم که برابر با تقریبا 15 میلیون تومان می‌شود، کاری ندارند اما بیشتر از این میزان، باید بررسی شود. در ایران هم بانک مرکزی این قاعده را گذاشته که برای پولهای بالای 15 میلیون تومان، بانک باید از فرستنده یا گیرنده بپرسد این پول برای چه چیزی است. اما عملا اجرا نمی‌شود. چون این کنترل‌ها در ایران انجام نمی‌شود، آنها اسم بانک‌های ما را در لیست سیاه می‌گذارند و انتظار دارند ایران این قواعد را به مرحله اجرا بگذارد.»
حاتمی‌یزد می‌گوید مقررات مبارزه با پولشویی در ایران تدوین شده اما به اجرا درنیامده است:«ما مقررات را داریم، اما به اجرا گذاشتنش برای بانک‌ها سخت است. بانک‌های ما آلوده‌اند، درگیر فسادند و با دریافت رشوه، از این قضایا چشم‌پوشی می‌کنند. نظام سالمی لازم است که بتواند این قوانین را اجرا کند.نکته مهم دیگر مسئله‌ای است که آنها اسمش را گذاشته‌اند تروریسم. ایران از بعضی نهضت‌های آزادی‌بخش مانند حزب‌الله لبنان حمایت می‌کند، اما از نظر آنها این موارد جزء پولشویی است. با این کنترل آنها غیر از اینکه می‌خواهند جلوی تجارت مواد مخدر و قاچاق را بگیرند، ولی می‌خواهند جلوی کمک‌های ایران به نهضت‌های آزادی‌بخش را هم بگیرند. به این دلیل آنها با ما با احتیاط رفتار کنند و به سایر کشورها هم نسبت به مبادلا‌ت‌شان با ایران هشدار می‌دهند.»
مدیر عامل سابق بانک صادرات در خصوص این مسئله که جزء سیاست‌های کلان کشور است می‌گوید:«این بخشی از قضیه است، ما باید درباره قاچاق و مواد مخدر که خودمان هم فسادشان را قبول داریم، قوانین را اجرا کنیم. جلوی پولهای غیرمشروع برای قاچاق انسان و موادمخدر را بگیریم، بعد که اعتراضات‌شان محدود شد و به مسائل سیاست خارجی ما رسید، می‌توانیم از خودمان و سیاست‌هایمان دفاع کنیم. ولی در مورد قاچاق مواد مخدر که هیچ دفاعی نمی‌توانیم داشته باشیم.»
اما آیا ایران می‌تواند از این فرصت یک‌ساله استفاده کند؟ به اعتقاد حاتمی‌یزد این مسئله نیاز به هماهنگی‌هایی فراتر از دولت و بانک مرکزی دارد. او می‌گوید:«اگر ما در سطح کل نظام تصمیم بگیریم که این قوانین را اجرا کنیم، می‌توانیم در این مدت یک‌ساله از فرصتی که داریم استفاده کنیم. قانونی به نام قانون مبارزه با پولشویی به مجلس برده شده است. من به خاطر دارم زمان تصویب این قانون با نام بازارهای غیرمتشکل پولی، شورای نگهبان مخالفت کرد. نهایتا قانون را به مجمع تشخیص مصلحت نظام بردند و آن‌جا تصویب شد. بنابراین دستگاه‌ها به طور هماهنگ به این حرف‌ها اعتقادی ندارد و اختلاف نظر است.با این یک سال مهلت به ما می‌گویند تصمیم بگیرید، آیا می‌خواهید قوانین مبارزه با پولشویی را در کشورتان اجرایی کنید؟ اگر در عمل در بانک‌ها اجرا نشد و بانک مرکزی هم درست نظارت نکرد، دوباره سال اینده را ما را در لیست سیاه می‌گذارند.»
البته مدیرعامل سابق بانک صادرات، اعتقاد دارد بانک‌ها در حال حاضر درگیر مسئله مطالبات معوق هستند و مبارزه با پولشویی برایشان اهمیتی ندارد:«بانک‌های ما درمانده هستند و مهم‌ترین مشکل‌شان این مسائل نیست.شاید دلیل اجرا نشدن این قوانین همین باشد که مسئله پولشویی برایشان در اولویت دهم هم قرار ندارد. الان مهم‌ترین مشکل بانک‌ها مطالبات معوق است، افراد قدرتمند وابسته به نهادهای قدرتمند، پول‌هایی گرفته‌اند و پس نمی‌دهند. تا وقتی این پول‌ها برنگردند، بانک‌ها ورشکسته‌اند. بانک‌ها قبل از آنکه به فکر پولشویی باشند، نگران ادامه حیات خودشان هستند.»