بررسی تدوین سند سیاست‌های صنعتی، معدنی و تجاری موضوع نشست امروز کمیسیون صنایع اتاق ایران بود؛ در این نشست ابتدا ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران از اهمیت تدوین استراتژی توسعه صنعتی گفت.
روغنی گلپایگانی گفت: سال‌هاست که درباره لزوم تدوین برنامه استراتژیک توسعه صنعتی کشور گفته‌شده است؛ در دولت‌های متعدد درباره این لزوم صحبت شده و حتی راهکار عملیاتی هم ارائه‌شده است. اما طول مدت عمر هر کدام از این راهکارها و برنامه‌ها به عمر سیاسی آن دولت گره‌خورده است.
به گفته روغنی‌گلپایگانی با تمام شدن هر دولتی، برنامه توسعه صنعتی آن دولت به حاشیه رفته و بار دیگر با آمدن رئیس‌جمهور دیگری این موضوع از اول مطرح‌شده است. بعد از پایان جنگ هشت‌ساله ایران و عراق هر کدام از دولت‌ها که بر سر کارآمدند، از توسعه صنعتی گفتند اما دولت بعدی برنامه دولت قبل خود را نه تأیید کرده و نه رد کرده است. این مشکل اساسی حوزه تولید و صنعت است.
بعد از آن مسعود افشاری، مدیر گروه فناوری و نوآوری موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی درباره تدوین سند سیاست‌های صنعتی، معدنی و تجاری گزارشی ارائه داد. در این گزارش درباره برنامه‌های توسعه‌ای حوزه پتروشیمی، خودرو و صنعت نساجی گفته شد و اینکه قرار است چه استراتژی در تدوین سیاست‌های توسعه‌ای این حوزه‌ها در نظر بگیرند.
بعد از آن روغنی‌گلپایگانی گفت: برای داشتن صنعت توسعه‌یافته و اقتصاد توسعه‌محور باید هدف‌گذاری‌ها مبتنی بر برنامه باشد؛ ما نه‌تنها برنامه نداریم بلکه اگر دولتی برنامه‌ای هم تدوین کند دولت بعدی آن را خلاف آرا و افکار خود می‌داند. در کنار این موارد دولت باید آمایش سرزمینی داشته باشد؛ استراتژی آن بر مبنای هدف مشخصی تعیین‌شده باشد. قطب‌های اقتصادی مشخص شود: اینکه کجا قطب فولاد باشد؛ قطب سیمان کجاست؛ کجا قطب الکترونیک باشد؛ انرژی‌های نو در کجا باشد و غیره؟ اگر ما برنامه نداشته باشیم در حوزه‌های مختلف به‌صورت پراکنده کار می‌کنیم؛ درنتیجه نبود چنین استراتژی‌ای بهره‌وری و بهره‌دهی لازم را در حوزه‌های اقتصادی متعدد نداریم.
به گفته روغنی‌گلپایگانی در دولت دهم از چندین جلد کتاب رونمایی شد که هدف‌گذاری توسعه صنعتی را مشخص می‌کرد. دولت یازدهم که سر کار آمد، آن برنامه‌ها را مورد بازنگری قرار داد. از طرفی ما در دوره هشتم هیات نمایندگان اتاق ایران پیشنهاد دادیم که کمیسیون صنایع اتاق ایران آمادگی دارد به‌عنوان دبیرخانه برنامه استراتژیک توسعه صنعتی را با همکاری معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت و معدن و تجارت، سایر سازمان‌های مرتبط و مجلس شورای اسلامی تدوین کند. همان زمان پیشنهاد کرد که دولت و مجلس نماینده‌های خود را معرفی کنند و تجربیات برنامه‌نویسی موسسه بزرگی بین‌المللی هم استفاده کنیم تا این برنامه نوشته شود.
به گفته رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران آن زمان آقای ابویی‌مهریزی معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت بودند؛ ایشان هم این پیشنهاد را پذیرفت تا تخصیص منابع انجام شود و برنامه نوشته شود و درنهایت به تأیید مجلس برسد. در این صورت برنامه با آمدن و رفتن دولت‌ها تغییر نمی‌کند.
او ادامه داد: در دوره نهم هیات نمایندگان اتاق ایران دولت هم تغییر کرده بود و آقای زرندی به‌جایی ابویی مهریزی به معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت رفته بود. این جلسات دوباره تشکیل شد؛ از افراد متعددی برای یک نشست دعوت شد؛ آنچه گلایه‌هایی مطرح شد و یکی این بود که از طرف بخش خصوصی افراد متنوعی می‌آیند و نظرات متعددی مطرح می‌شود. آن زمان آقای شافعی، من را به‌عنوان نماینده انتخاب کردند که در این نشست حضور داشته باشم. از طرفی قرار شد که در اتاق کمیته استراتژی توسعه صنعتی تشکیل شود و تشکل‌ها و فعالان هر صنعتی موضوع و مسائل خود را مطرح کنند و من به‌عنوان نماینده این افراد تنها یا با عده‌ای از ذی‌نفعان به جلسات بروم و برنامه هر صنف را به‌طور مشخص مطرح کنیم. من حدود هشت ماه است که به‌عنوان نماینده اتاق معرفی‌شده‌ام، ولی هیچ جلسه‌ای تشکیل نشده است.
او تصریح کرد: اکنون این نشست‌ها در ادامه همان هدفی است که اتاق ایران و بخش خصوصی دنبال می‌کند؛ از طرفی هیجدهم خردادماه بود که غلامحسین شافعی، رئیس اتاق ایران در نشست علنی مجلس یازدهم درباره نبود استراتژی توسعه صنعتی به‌عنوان یکی از مشکلات حوزه تولید در کشور صحبت کرد و پیشنهاد داد همچون گذشته اتاق ایران اعلام آمادگی می‌کنند که در صورت دادن مأموریت به آن‌ها استراتژی توسعه صنعتی کشور را تدوین و در اختیار مجلس قرار دهند.
بعد از آن ساجد نیک‌مهر درباره تولید صادرات‌محور گفت و اینکه امروزه صنعت ایران با مسائل و مشکلات زیادی روبروست؛ یکی از همین موانع کموبد مواد اولیه در حوزه صنعت است. باید در تدوین سند توسعه‌ای مسائل و مشکلات روز این صنعت مورد ارزیابی قرار گیرد تا دیدگاه منسجمی از وضعیت روز صنعت داشته باشیم.
در ادامه، روغنی‌گلپایگانی درباره تحقیق و توسعه و اهمیت آن رد بنگاه‌ها گفت؛ اما متاسفانه خیلی از بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط توان مالی برای مطالعه در حوزه کاری خود را ندارندغ در اینجا وظیفه دولت یا وزارت، صنعت، معدن و تجارت است که چنین خوراک فکری برای صنایع فراهم کند؛ اگرچه در حال حاضر چنین بودجه‌ای در نظر گرفته نمی‌شود.
همچنین علی سلیم، معاون پژوهشی موسسه مطالعات بازرگانی درباره حضور نماینده‌های بخش خصوصی در نشست‌های تدوین سند سیاست‌های صنعتی، معدنی و تجاری گفت و اینکه از نظرات تخصصی آن‌ها اسیتفاده می‌شود. ولی رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران انتقاد کرد که این حضورها به شکل منسجمف سازمان یافته انجام نمی‌شود و حتی گاهی از بخش خصوصی به صورت زینت المجالس استفاده می‌شود نه نظام‌مند و هدفمند.
رئیس کمیسیون صنایع اتاق ایران تاکید کرد: من هنوز هم از تشکیل دبیرخانه توسعه استراتژی صنعتی در اتاق ایران می‌گویم؛ دستگاه‌های دولتی می‌توانند به این دبیرخانه نماینده بفرستند؛ منابع تأمین شود و از مشاوران خارجی استفاده شود و درنهایت کار تداوم داشته باشد. اما معاون پژوهشی موسسه مطالعات بازرگانی آن را روندی زمان‌بر دانست ولی عنوان کرد ما می‌توانیم از نظرات بخش خصوصی با معرفی نماینده از طرق اتاق ایران استفاده کنیم. همچنین می‌توانیم از مشاوران خارجی که بخش خصوصی هم به ان اشاره دارد، بهره بگیریم.
به‌گفته روغنی‌گلپایگانی دولت و وزارت صنعت، معدن و تجارت باید از بخشی‌نگری بپرهیزد؛ باید از تشکل‌های هر حوزه برای اعلام نظر درباره جزییات هر صنعتی دعوت شود نه از شخص فعال اقتصادی.
ساجد نیک‌مهر مشاور کمیسیون صنایع اتاق ایران بار دیگر از اهمیت تحقیق و توسعه گفت و اینکه باید از تجربه نهادهای بین‌المللی در حوزه تدوین استراتژی بهره گرفت.
بعد از آن جمال رازقی، رئیس اتاق شیراز درباره اهمیت استراتژی توسعه صنعتی گفت و تاکید کرد که مهمتر از هر سند بالادستی ضمانت اجرایی ان است؛ اما متاسفانه حتی به سند چشم انداز 1404 هم توجه نشده و درنهایت اجرایی نشد.
رازقی گفت: قبل از تدوین هر برنامه‌ای باید به این موضوع توجه داشته باشیم که صرف تدوین یک برنامه، کافی نیست و با این پیش‌فرض باید اقدام به تدوین برنامه‌هایی کنیم که قابلیت اجرایی داشته باشند. برای نمونه به‌رغم تأکیدات فراوان طی سال‌های گذشته از سوی سیاست‌گذاران مبنی بر بهبود توسعه صادرات، کمتر کسی به این نکته توجه می‌کند که تحقق این امر با رشد و توسعه صنعتی ملازم و همراه است. اگر فهم دقیقی ازاین‌گونه ارتباط‌های تنگاتنگ داشته باشیم، طبعاً جهت‌گیری و تصمیم‌گیری ما هم به نحو دیگری خواهد بود. حتی امسال هم که سال جهش تولید نام‌گذاری شده است، عملکرد نشان می‌دهد که ما به‌هیچ‌عنوان با مکانیسم توسعه صادرات آشنا نیستیم.
صمد حسن‌زاده، عضو کمیسیون صنایع اتاق ایران از تعامل بین‌المللی و تأثیران بر توسعه صنعتی گفت. او تاکید کرد که با سیاست‌های سلیقه‌ای صنعت به‌جایی نمی‌رسد؛ باید با دانش و تکنولوژی جدید دنیا آشنا شویم و بتوانیم از آن‌ها استفاده کنیم. البته ما به‌عنوان کنشگر و فعال اقتصادی و شهروند وظیفه‌داریم که مسائل روز را رصد کنیم؛ موانع و مشکلات را بررسی کنیم و برای آن راهکاری داشته باشیم.
ستوده، عضو کمیسیون صنایع اتاق ایران هم درباره ضمانت اجرایی سندهای تدوین‌شده گفت. اینکه این سندها باید مشخص شود که در چه چهارچوبی تدوین می‌شود؛ آیا موانع و مشکلات روز ازجمله تحریم‌ها در آن موردتوجه قرار گرفته یا خیر؟