مرکز پژوهش‌های اتاق ایران گزارش بیست و هفتمین دوره طرح شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد در آذرماه 1400 و سی و نهمین دوره طرح این شاخص برای بخش صنعت را منتشر کرد.
در آذرماه 1400، شاخص مدیران خرید که در ایران با عنوان شامخ منتشر می‌شود، برای کل اقتصاد به 50.97 واحد رسیده که نسبت ماه قبل 0.1 واحد کاهش نشان می‌دهد و کمترین نرخ در 4 ماه اخیر راست. همچنین شامخ بخش صنعت در این ماه 56.53 واحد محاسبه شده که 0.58 واحد پایین‌تر از ماه قبل است.
نظرسنجی‌های انجام شده از فعالان اقتصادی حاکی از این است که ادامه رکود و نابسامانی قیمت‌های بازار ارز و کاهش قدرت خرید بر روی انتظارات مثبت فعالان اقتصادی اثر منفی گذاشته و شرکت‌ها به دلیل پایین آمدن قدرت خرید مشتریان، با کمبود نقدینگی و کاهش سفارشات مواجه شده‌اند. از سوی دیگر، به عقیده اکثر فعالان اقتصادی به دنبال نابسامانی شدید در ثبات قیمت ارز و سایر هزینه‌های تولید، امکان پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای ماه‌های آینده وجود ندارد و نمی‌توانند هیچ افق برنامه‌ریزی برای ادامه فعالیت‌ها طی ماه‌های آینده متصور باشند.
شامخ کل اقتصاد
طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید (تعدیل فصلی نشده) برای کل اقتصاد ایران در آذر 50.97 به‌دست‌آمده است و رشد شاخص کل به کمترین نرخ 4 ماه اخیر رسیده است. در این ماه به‌جز شاخص مقدار تولید محصولات و سرعت انجام و تحویل سفارش، سایر مؤلفه‌های اصلی زیر ۵۰ ثبت شده‌اند. دلیل اصلی کاهش شاخص کل در آذر ناشی از رکود در بخش‌های ساختمان، خدمات و کشاورزی بوده است.
شاخص میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در آذرماه (53.13) طی 4 ماه اخیر کمترین رشد را داشته است. این شاخص در بخش ساختمان به دنبال اثرات فصلی با رکود و کاهش شدید همراه بوده است.
شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان (48.0) در آذرماه کاهش داشته اما شدت کاهش آن اندکی نسبت به آبان کمتر بوده است. در آذرماه بخش ساختمان به دلیل اثرات فصلی با کاهش شدید تقاضا روبرو بوده است. بخش خدمات نیز به دنبال افزایش قیمت‌ها و کمبود شدید نقدینگی با کاهش تقاضای مشتریان روبرو بوده‌اند.
شاخص موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده (46.49) در آذر افزایش داشته است. این شاخص که در بخش‌های ساختمان و خدمات و کشاورزی کاهش زیادی داشته است به عقیده فعالان اقتصادی ناشی از افزایش نرخ ارز و کمبود شدید نقدینگی است.
شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (48.74) در آذرماه کاهش داشته است. هم‌زمان با افزایش هزینه‌های بنگاه‌ها این شاخص به‌ویژه در بخش خدمات و کشاورزی و بعد از آن ساختمان با کاهش بیشتری همراه بوده است.
شاخص میزان صادرات کالا یا خدمات (47.77) همچنان در آذرماه نیز کمتر از 50 است و در هر سه بخش اقتصادی با کاهش روبرو بوده است. شدت کاهش این شاخص به‌ویژه در بخش صنعت بیشتر هم بوده است.
شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (82.01) همچنان در حال افزایش بوده اما از شدت افزایش آن نسبت به ماه قبل کاسته شده است. کاهش تقاضا و قدرت خرید باعث شده تا تولیدکنندگان کالا و ارائه‌دهندگان خدمات نتوانند متناسب با میزان افزایش هزینه‌های خود، قیمت محصولات و خدمات را افزایش دهند به‌طوری‌که شاخص قیمت محصولات تولیدشده یا خدمات ارائه شده (55.39) علی‌رغم افزایش شدید هزینه‌ها به کمترین مقدار خود طی 20 ماه گذشته رسیده است. بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران از شاخص قیمت مصرف‌کننده در آذر 1400، نرخ تورم ماهانه در آذر به 1.7 درصد رسیده که در مقایسه با همین آمار در ماه قبل 0.8 درصد کاهش داشته است.
شاخص میزان مصرف حامل‌های انرژی (67.88) طی 27 دوره از ابتدای شروع طرح (مهر 98) به بیشترین مقدار خود رسیده است. هم‌زمان با افزایش مصرف به دلیل تغییر فصل، بسیاری از فعالان اقتصادی با افزایش بالای قیمت سوخت روبرو هستند.
شاخص انتظارات برای ماه آینده (56.03) طی 9 ماه اخیر به کمترین مقدار خود رسیده است. کاهش در انتظارات مثبت فعالان اقتصادی نسبت به ادامه فعالیت‌ها در ماه آینده به‌ویژه در بخش خدمات و کشاورزی مشهود است.
به‌طورکلی بر اساس نظرسنجی انجام شده از فعالان اقتصادی در آذر، ادامه رکود و نابسامانی قیمت‌های بازار ارز و کاهش قدرت خرید بر روی انتظارات مثبت فعالان اقتصادی اثر منفی گذارده و شرکت‌ها به دلیل پایین آمدن قدرت خرید مشتریان، با کمبود نقدینگی و کاهش سفارشات مواجه شده‌اند. ازآنجاکه تأمین مواد اولیه و تجهیزات موردنیاز اکثر شرکت‌ها، به‌شدت به نرخ ارز وابسته است، تا ثبات در بازار ارز صورت نگیرد فعالیت‌های اقتصادی همچنان با رکود و مشکلات مرتبط روبرو خواهند بود.
شاخص مدیران خرید در بخش صنعت
بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در آذرماه عدد 56.53 به‌دست‌آمده است. به اعتقاد اکثر فعالان بخش صنعت، نرخ رشد فعالیت‌ها اندکی کمتر از ماه قبل است. در آذرماه همه زیرشاخص‌های اصلی شاخص صنعت، عدد بالای ۵۰ را به ثبت رسانده‌اند و شاخص کل صنعت در اکثر رشته فعالیت‌ها به‌جز صنایع فرآورده‌های نفت و گاز، صنایع پوشاک و چرم، بالای 50 بوده و همچنین در صنایع لاستیک و پلاستیک و صنایع غذایی نیز عدد شاخص ۵۰ بوده است.
شاخص مقدار تولید محصولات در آذرماه (58.84) نسبت به آبان رشد کمتری داشته است که دلیل اصلی آن کاهش رشد تقاضای مشتریان و کمبود نقدینگی است.
شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در آذرماه (53.33) نسبت به ماه قبل کمتر شده و تقاضا با رشد کمتری روبرو بوده است. کاهش قدرت خرید مشتریان و افزایش شدید نرخ ارز باعث شده تا تقاضای مشتریان افزایش نداشته باشد.
شاخص موجودی مواد اولیه در آذرماه (52.60) برای اولین بار طی 7 ماه گذشته از اردیبهشت‌ماه افزایش داشته است. با این حال همچنان شرکت‌ها با مشکل افزایش شدید قیمت مواد اولیه و نرخ ارز و نقدینگی پایین برای تأمین مواد موردنیاز مواجه هستند و صنایع پوشاک و چرم، شیمیایی، فلزی و فراورده‌های نفت و گاز با کمبود مواد اولیه روبرو بوده‌اند.
شاخص میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی در آذرماه (53.78) نسبت به دو ماه اخیر کمتر شده است. افزایش مستمر هزینه‌های تولید از قبیل قیمت مواد اولیه و قیمت انرژی می‌تواند بر کاهش میزان استخدام تأثیرگذار باشد.
شاخص موجودی محصول نهایی در انبار (52.82) نسبت به ماه قبل افزایش داشته است، به نظر می‌رسد با کمتر شدن سطح تقاضا و کاهش شاخص فروش، موجودی کالاها در انبارها افزایش یافته است.
شاخص قیمت محصولات تولیدشده (55.02) در آذرماه به کمترین مقدار 6 ماهه خود رسیده و با توجه به اینکه شاخص در آبان افزایشی بوده، در آذر به دنبال کمتر شدن سفارشات و پایین بودن قدرت خرید، متناسب با هزینه‌های تولید افزایش نیافته است.
شاخص میزان مصرف حامل‌های انرژی (64.51) به دلیل سرد شدن هوا از یکسو و افزایش تولید از سوی دیگر، علی‌رغم بالا رفتن قیمت سوخت همچنان در مقادیر بالای خود قرار دارد. اکثر فعالان اقتصادی از تأثیر بالا رفتن قیمت سوخت در هزینه‌های تولید با توجه به محدودیت‌هایی که برای افزایش قیمت محصول دارند، شکایت دارند.
به‌طورکلی در آذرماه، اکثر صنایع با رشد کمتری نسبت به آبان روبرو بوده‌اند و افزایش قیمت هزینه‌های تولید مانند قیمت انرژی و مواد اولیه که منجر به افزایش قیمت محصولات طی ماه گذشته شده بود با توجه به کاهش قدرت خرید مشتریان بر کاهش سطح تقاضا اثر گذاشته است. به عقیده اکثر فعالان اقتصادی به دنبال نابسامانی شدید در ثبات قیمت ارز و سایر هزینه‌های تولید، امکان پیش‌بینی و برنامه‌ریزی برای ماه‌های آینده وجود ندارد و نمی‌توانند هیچ افق برنامه‌ریزی برای ادامه فعالیت‌ها طی ماه‌های آینده متصور باشند. از سوی دیگر بسیاری از شرکت‌ها با مشکلاتی که صنایع بالادست مانند پتروشیمی‌ها در تأمین مواد اولیه و صنایع پایین‌دست مانند خودروسازی‌ها در پرداخت بدهی و تعهدات خود، برایشان به وجود آوردند، روبرو هستند.
برای مشاهده تصویر در اندازه بزرگ‌تر، روی آن کلیک کنید.
برخی از مشکلات اصلی از دید فعالان اقتصادی در آذرماه ۱۴۰۰
-دستورالعمل الزام ثبت محصولات در سامانه جامع تجارت و دریافت کد نقش (شناسه کالا) توسط تولیدکنندگان و خریداران، فرآیند عرضه و تقاضای محصول را زمان‌بر می‌کند. بهتر است برای شفاف‌سازی و استعلام شناسه کالا، مکانیسم ساده‌تری طراحی شود. (صنایع شیمیایی)
- کاهش تقاضا، رکود شدید و افزایش قیمت‌ها، باعث کاهش نقدینگی و کمبود مواد اولیه شده و شرکت‌ها ناچار به تولید در سطوح پایین ظرفیت تولیدی خود هستند (صنایع کانی غیرفلزی)
- شرکت‌های خودروسازی همچنان تعهدات و بدهی‌های خود را به قطعه سازان پرداخت نمی‌کنند. در نتیجه صنایع وابسته مانند شرکت‌های قطعه ساز و لاستیک‌سازی با کمبود شدید نقدینگی روبرو هستند. (صنایع وسایل نقلیه و قطعات وابسته، لاستیک پلاستیک)
- عدم شفافیت تولیدکنندگان عمده محصولات پتروشیمی و تعلل در تأمین به‌موقع مواد اولیه برای بازار داخلی با توجه به انحصاری بودن این محصولات و گستردگی صنایع مصرف‌کننده پایین‌دستی آن، حوزه صنایع نساجی، لاستیک و پلاستیک و سایر صنایع پایین‌دستی در تأمین مواد اولیه را با مشکل جدی روبرو می‌کند. (صنایع نساجی، لاستیک و پلاستیک)
- به دلیل نابسامانی اوضاع به‌خصوص عدم ثبات در نرخ ارز، افزایش قیمت مواد اولیه، کاهش نقدینگی و قدرت خرید، هیچ افقی برای پیش‌بینی آینده حتی برای چند ماه بعد، برای فعالان اقتصادی وجود ندارد. (صنایع لاستیک و پلاستیک، غذایی، شیمیایی، فلزی و...)
متن و نمودارهای گزارش شامخ آذرماه را اینجا مشاهده کنید.