مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در رویکردی تازه انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» با هدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران را در دستور کار قرار داده است. در این قالب رویدادهای کلیدی از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
در بیست و چهارمین گزارش از این سلسله گزارش‌ها، به‌طور ویژه موضوع تهاجم روسیه به اوکراین، به‌عنوان مهم‌ترین شگفتی راهبردی پس از واقعه 11 سپتامبر، مدنظر قرار گرفته است. واکنش غرب به این تهاجم در قالب نظام تحریمی یکپارچه و سنگین، شرایط جدیدی در اقتصاد سیاسی بین‌الملل پدید آورده است که ویژه‌نامه حاضر به بررسی ابعاد و آثار اولیه آن پرداخته است.
تحریم‌های ایالات‌متحده علیه روسیه طیف وسیعی از حوزه‌های تعامل اقتصادی روسیه با اقتصاد جهانی را در برمی‌گیرد. تحریم مالی و قطع و محدودیت در دسترسی برای بانک مرکزی و دو بانک بزرگ این کشور و شرکت‌های کلیدی به سیستم دلاری، تحریم اشخاص نزدیک به پوتین و فرزندان آنان، گسترش تحریم‌های بلاروس، تحریم صنایع تسلیحاتی روسیه، تحریم صادرات فناوری‌های پیشرفته به روسیه و نهایتاً تحریم خط لوله نورد استریم 2 که با هدف دو برابر کردن ظرفیت صادرات گاز روسیه به آلمان کشیده شده بود، ازجمله تحریم‌های گسترده آمریکا علیه این کشور هستند.
اتحادیه اروپا، علاوه بر تحریمی که در زمان الحاق کریمه به روسیه علیه این کشور اعمال کرده بود، بسته تحریمی ثانویه‌ای را نیز با هدف جلوگیری از تأمین مالی جنگ، تنبیه افراد حکومتی مؤثر در وقوع جنگ و تضعیف قوای اقتصادی و صنعتی این کشور اعمال نمود. ایجاد لیست سیاه از اعضای برجسته، ثروتمندان و مقامات روسی و نیز تحریم‌های مالی شامل محدودیت در دسترسی به سوئیفت و تحریم‌های صادراتی در حوزه پتروشیمی، صنایع هوا فضا، امنیتی و نرم‌افزاری، بخش عمده‌ای از این بسته تحریمی است.
تحریم‌های بریتانیا نیز همپوشانی قابل‌توجهی با تحریم‌های آمریکا و اروپا دارد و شامل منع دسترسی به سیستم مالی بریتانیا و استرلینگ، ضبط دارایی افراد مهم روسی و ممنوعیت‌های صادراتی است.
بدیهی است اثر واقعی این تحریم‌ها را می‌بایست در طول زمان تحلیل کرد. اما در مورد اثرات اولیه، شواهد حاکی از گسست سریع روسیه از اقتصاد جهانی است. به نظر می‌رسد کاهش صادرات نفت و گاز، غلات و فولاد این کشور، قطع همکاری شرکت‌های غربی در پروژه‌های نفت و گاز روسیه، قطع روابط تجاری اروپا به‌عنوان شریک کلیدی روسیه در تجارت جهانی و سایر تحریم‌های اعمالی، علی‌رغم افزایش حمایت چین، سبب آسیب جدی به اقتصاد این کشور شود. علاوه بر این، دسترسی روسیه به بخش زیادی از ذخایر ارزی خود که در سال 2021 به بالاترین میزان از زمان فروپاشی شوروی رسیده، قطع خواهد شد و لذا در انزوایی تحمیلی، روسیه هر چه بیشتر به سمت چین سوق پیدا خواهد کرد.
متن کامل بیست و چهارمین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا مشاهده کنید.