در چهل‌وسومین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی»، گلچینی از تحولات اخیر در دو لایه جهانی و منطقه‌ای محیط ژئواکونومیک ایران ارائه‌شده و آخرین روندها و پیش‌بینی‌های اقتصادی تهیه‌شده توسط بزرگ‌ترین نهادهای اقتصادی بین‌المللی، در قالب داده‌های تازه مورد واکاوی قرارگرفته‌اند.
در بخش تحولات جهان، به این موضوع پرداخته شده است که روسیه در گسترش جهانی سیستم پرداخت خود تحت عنوان «میر» که برای دور زدن تحریم‌های غرب ایجادشده، با مشکلاتی مواجه است؛ چراکه بانک‌های خارجی در تلاش برای به‌حداقل رساندن خطر تحریم‌های (بالقوه) علیه خود هستند و تمایلی به پیوستن به سیستم میر ندارند. از سوی دیگر از 24 فوریه 2022، اتحادیه اروپا شش دور تحریم را علیه روسیه به همراه اقدامات تکمیلی برای افزایش کارایی آن‌ها و لیست بلندبالایی از افراد و شرکت‌های برجسته در لیست سیاه، اعمال کرده است.
این تحریم‌ها شامل تحریم واردات نفت و زغال‌سنگ، ممنوعیت صادرات فناوری‌های پیشرفته، محدودیت‌های شدید در حمل‌ونقل جاده‌ای و دریایی، اخراج بانک‌های کلیدی روسیه از سیستم سوئیفت و تعلیق رسانه‌های دولتی روسیه که به انتشار اطلاعات نادرست و تبلیغات طرف‌دار جنگ متهم شده‌اند، است. در مقابل پوتین اعلام کرد که گازپروم در حال نهایی کردن جزئیات ساخت پروژه خط لوله گاز سایوز وستوک با شرکای چینی و مغولی خود است. خط لوله جدید می‌تواند روسیه را به بازیگر بلامنازع در بازار گاز چین بدل کند و از دیگر سو چین را به مهم‌ترین بازار گازی روسیه تبدیل و به‌تدریج جایگزین اتحادیه اروپا کند. خروج روسیه از بازار گاز اروپا سبب شده وزیر اقتصاد آلمان هشدار بدهد که این کشور با وجود تکمیل حداکثری ذخایر این کشور ممکن است با کمبود گاز طبیعی در زمستان روبرو شود.
او تأکید کرد که براساس داده‌های موجودی ذخیره‌سازی گاز انبارهای گاز این کشور بیش از 90 درصد پر است اما تا پایان زمستان کاملاً مصرف می‌شود، زیرا روسیه جریان گاز به‌سوی آلمان را تقریباً قطع کرده است. اما در خبری دیگر حزب حاکم مجارستان می‌خواهد از شهروندان این کشور نظرسنجی کند که آیا از تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه روسیه به دلیل جنگ در اوکراین حمایت می‌کنند.
در تحولات منطقه‌ای بانک‌های ترکیه به دنبال هشدار واشنگتن، استفاده از سیستم پرداخت میر روسیه را متوقف کرده‌اند. آن سوتر ازبکستان نیز هشدار آمریکا را جدی گرفت و سیستم بانکی ازبکستان نیز همکاری با سیستم پرداخت بانکی روسیه و کارت‌های بانکی موسوم به میر را متوقف کرد. مقامات تجاری ترکیه از برنامه اتصال ریلی ترکیه با قطر و سایر اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس خبر داده‌اند. این اتصال باتوجه‌به فقدان مرز میان ترکیه و این کشورها از طریق کویت و عراق صورت می‌گیرد. رئیس‌جمهور مصر اخیراً اعلام کرد که سه بندر جدید با استفاده از درآمد کانال سوئز برای حمایت از اقتصاد ملی احداث می‌شود. بندرهای جدید در راستای توسعه صنعت گردشگری احداث می‌شود.
در بخش داده‌های تازه گزارش جدید آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که علی‌رغم کاهش چشمگیر واردات نفت اتحادیه اروپا از روسیه، اروپا هنوز مهم‌ترین بازار نفتی روسیه است. آلمان، هلند و لهستان بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت روسیه در اروپا در سال گذشته بودند اما هر سه این کشورها ظرفیت واردکردن نفت خام از طریق دریا را دارند. با این‌حال، کشورهای محصور در خشکی در اروپای شرقی، مانند اسلواکی یا مجارستان، جایگزین کمی برای تأمین خط لوله از روسیه دارند.
داده‌های تازه آمار قابل تاملی از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ارائه کرده است. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در 2021 با رشدی 64 درصدی نسبت به 2020 به 1580 میلیارد دلار رسیده است. کشورهای درحال‌توسعه بخش قابل‌توجهی از این میزان را جذب کرده‌اند. سهم ایران از این میزان سرمایه‌گذاری تقریباً هیچ بوده است.
داده‌های آنکتاد نشان می‌دهد که ایالات‌متحده، هند و پاکستان بالاترین میزان کسری تراز تجاری در 2021 را داشته‌اند. از دیگر سو چین و آلمان بالاترین مازاد را داشته‌اند. وابستگی جهان درحال‌توسعه به واردات کالاهای اساسی، رشد چشمگیر تولید ناخالص داخلی امارات و رشد 147 درصدی مازاد تجاری عربستان در کنار رشد 26 درصدی صادرات غیرنفتی این کشور و پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول از رشد اقتصاد عراق از دیگر داده‌های ارائه‌شده در این بخش است.
به گزارش اتاق ایران آنلاین، مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در حرکتی منسجم و کارشناسی، تهیه و انتشار سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را باهدف بررسی رویدادهای کلیدی در محیط ژئواکونومیک ایران، در دستور کار قرار داده است و در این گزارش‌ها مسائل مهم روز از منظر تأثیرگذاری بر دیپلماسی اقتصادی و موقعیت ژئواکونومیک ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
متن کامل چهل و سومین گزارش از سلسله گزارش‌های «پایش تحولات تجارت جهانی» را اینجا بخوانید.