برای سنجش فساد و سلامت اداری چه باید کرد؟ فساد به سوءاستفاده از قدرت و موقعیت در جهت کسب منفعت شخصی یا منافع گروهی اشاره دارد. فساد، تجلی نوعی از رفتار مقامات دولتی (خواه سیاستمداران، خواه مستخدمان کشور) است که در آن با سوءاستفاده از قدرت عمومی محوله به آن‌ها، به‌طور نادرست و غیرقانونی، خود و نزدیکانشان را منتفع می‌سازند؛ این فساد در دو سطح جزئی و کلان اتفاق می‌افتد. مهدی پازوکی، اقتصاددان فساد و شفافیت را لازم و ملزوم هم می‌داند؛ فساد میل به عدم شفافیت دارد و هر جا که عدم شفافیت باشد، فساد در آنجا رشد می‌کند.
انواع و اشکال فساد کدام است؟
فساد شکل‌های مختلفی دارد مانند: دریافت پول و انواع پاداش‌ها برای انعقاد قرارداد، تخطی از دستورالعمل‌ها برای رسیدن به منافع شخصی، استفاده از اموال دولت به‌صورت شخصی، نادیده گرفتن فعالیت‌های غیرقانونی، دخالت در فرآیند دادخواهی، استخدام دوستان و اقوام، کم‌فروشی، نادیده گرفتن مالیات‌های افراد مشمول مالیات و.... مهم‌ترین اشکال فساد، که می‌توان آن‌ها را جزو انواع اصلی رفتار مفسدانه نامید، عبارت‌اند از ارتشاء، اختلاس، کلاه‌برداری، پارتی‌بازی و اخاذی. او راه مبارزه باهمه نوع فساد را شفافیت، اجرای درست قانون آزادی اطلاعات می‌داند.
فساد اعتماد عمومی را نشانه می‌گیرد
فساد اداری به‌عنوان یک مساله عمومی، امروزه نه به‌عنوان پدیدهای اجتناب‌ناپذیر، بلکه واقعیتی رنج‌آور تقریباً در همه کشورها، اعم از توسعه‌یافته و یا درحال‌توسعه و در سطح دولت‌های ملی و محلی مطرح است و نظام‌های اداری در بیشتر کشورها در رأس کانون‌های آسیب‌پذیر و آماج آسیب‌های ناشی از این پدیده بوده و هستند. اما آثار این پدیده شوم به گفته پازوکی فقط اقتصادی نیست؛ آثار فساد ابعاد اجتماعی و فرهنگی دارد و فساد به باور و اعتماد عمومی ضربه می‌زند. پازوکی می‌گوید: «فساد مستقیم اعتماد عمومی را که تنها سرمایه اجتماعی است، نشانه می‌گیرد و این مسئله خیلی خطرناک است.»
برای مبارزه با فساد چه باید کرد؟
اگر راه اول مبارزه با فساد شفافیت است، راه‌حل دوم به نظر مهدی پازوکی شناخت فساد و راه‌های بروز آن است: «در دنیا برای مبارزه با فساد سازمان‌هایی وجود دارد که در آن افراد آموزش‌دیده و متخصص کار می‌کنند. در آنجا هرکسی به خود اجازه نمی‌دهد که مدعی مبارزه با فساد باشد، مبارزه با فساد راه‌کار و علم نیاز دارد و ناظر باید شناخت به ابعاد مسئله داشته باشد.»
شناخت اولین قدم است
آمار، اطلاعات و نتایج یافته‌های تحقیقات و نظرسنجی‌های ملی و به‌ویژه بین‌المللی ازجمله سازمان UNODC،TI، و بانک جهانی حاکی از آن است که کشور ایران همانند بسیاری از کشورهای اسلامی به‌رغم داشتن آموزه‌ها و تعالیم اسلامی، ارزشی و اخلاقی درزمینهٔ مقابله با فساد از رتبه و جایگاه مناسبی برخوردار نیست و همبستگی مثبت نتایج تحقیقات داخلی با نتایج سازمان شفافیت جای نگرانی و تأمل دارد. او معتقد است: «ضرورت سنجش فساد و سلامت اداری برای هر ناظر، قانون‌گذار، برنامه‌ریز و سیاست‌گذاری لازم است. باید وضعیت فساد در کشور را به‌خوبی شناخت، خلاهای قانونی را شناسایی کرد، قوانین موجود به‌درستی اجرا شود و قوه قضائیه به‌عنوان یک نهادی که می‌تواند نظارت نافذ داشته باشد در برخورد با فساد حضور جدی داشته باشد.»
شاخص‌های مبارزه با فساد کدام است؟
مهدی پازوکی می‌گوید: «آزادی دسترسی به اطلاعات، شفافیت، محیط کسب‌وکار مناسب، قانون‌گرایی و بودجه شفاف از شاخص‌هایی است که می‌تواند به مبارزه با فساد اداری و اقتصادی کمک کند.»
او تأکید می‌کند: «در ایران انواع متعدد فساد اتفاق می‌افتد که از رشوه گرفتن تا عدم شفافیت در مناقصات را شامل می‌شود. لازم است که اول انواع این فسادها شناسایی شود و بعد راه‌های برخورد با این فسادها از شکل سنتی و قدیمی تا اشکال جدید آن ارائه شود.» او تصریح می‌کند: «اگر یک نظام هماهنگ، همراه با استراتژی مشخص و از پیش تعیین‌شده مبارزه با فساد را شروع کند، حتماً به نتیجه خواهد رسید؛ اما به‌شرط اینکه همه سازمان‌ها هماهنگ باهم عمل کنند.»