تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا، قرار است از سال 2025 وارد فاز اجرایی شود. با این وصف اما برخی از فعالان اقتصادی معتقدند اگر زمینه‌های ورود به چنین تجارتی در کشور فراهم نشود، ممکن است ایران را به یک واردکننده بزرگ از اوراسیا بدل کند. اما پیش‌شرط‌های توسعه صادرات ایران در تجارت آزاد با اوراسیا چیست؟
عبدالله مهاجر دارابی، نایب‌رئیس اتاق مشترک ایران و روسیه، در گفت‌وگو با «اتاق ایران آنلاین»، دراین‌باره می‌گوید: اگر ارز تک‌نرخی باشد و موضوع رفع تعهد ارزی حل شود، محدودیت‌های FATF برطرف شود، زیرساخت‌های حمل‌ونقل فراهم شود و دولت به نظرات کارشناسانه اتاق در این حوزه توجه کند، قطعاً تجارت با اوراسیا برای ما یک فرصت خواهد بود.
او با تأکید بر اهمیت فعال شدن شرکت‌های بزرگ بخش خصوصی در تجارت با اوراسیا، ادامه می‌دهد: با تداوم مشکلات رفع تعهد ارزی، نقل و انتقالات مالی و FATF، شرکت‌های بزرگ بخش خصوصی برای ورود به بازارهای صادراتی مانند اوراسیا انگیزه کافی ندارند. باید این شرکت‌ها را به میدان برگرداند.
حل مشکلات پولی و بانکی ایران برای توسعه تجارت خارجی، نکته‌ای است که محمد لاهوتی، رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران نیز در گفت‌وگو با اتاق ایران آنلاین بر آن تأکید کرد. او می‌گوید: اولین چالش برای استفاده از فرصت تجارت آزاد ایران با اوراسیا، تداوم تحریم‌ها و مانع دیگر عدم پذیرش FATF است. این موضوع باید زودتر تعیین تکلیف شود.
او توضیح می‌دهد: عمده صادرات ما صادرات با ارزش‌افزوده پایین یا بعضاً به صورت خام است. این امر در رقابت‌های منطقه‌ای و با عضویت ایران در پیمان‌های مختلف می‌تواند برای ایران یک تهدید باشد. به این صورت که ایران فقط صادرکننده مواد خام و نیمه ساخته باشد و در مقابل کشورهای طرف قرارداد ایران بتوانند از فرصت برداشته شدن تعرفه‌ها با صادرات محصول به داخل ایران، تراز تجاری را به نفع خود مثبت کنند.
لاهوتی، می‌گوید: در بازه زمانی که برای آماده‌سازی در این توافقات در نظر گرفته می‌شود، هم سیاست‌گذاران باید در جهت ایجاد زیرساخت‌ها حرکت کنند و هم تولیدکنندگان تلاش کنند از نظر کیفیت و قیمت تمام شده در رقابت سالم، افزایش صادرات و تولید محصول با ارزش‌افزوده بیشتر داشته باشند و بازارها را به دست بیاورند.
احمدرضا فرشچیان، رئیس کمیسیون واردات اتاق ایران هم با اشاره به تداوم تحریم‌ها و مشکل FATF، راه‌حل کوتاه‌مدت را استفاده از تهاتر می‌داند و می‌گوید: بانک مرکزی باید بستر تهاتر با اوراسیا را فراهم کند.
اما نکته مهم دیگری که صدرالدین نیاورانی، نایب‌رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران بر آن تأکید دارد، موضوع همسان‌سازی سیستم حمل‌ونقل ایران با اوراسیاست. او دراین‌باره به اتاق ایران آنلاین می‌گوید: سیستم حمل‌ونقل ما اروپایی-آمریکایی است و در تعاملات تجاری با روسیه و اوراسیا با مشکلاتی همراه است. کانتینرهای داخلی کشور بیشتر از 22 تن اجازه جابجایی بار ندارند. اما کانتینرهای روسی بین 60 تا 70 تن بار حمل می‌کنند. وقتی سه کانتینر 22 تنی ما به گرگان برسد و بخواهد به کانتینرهای روسی منتقل شود، حدود 4 تا 5 تن از کانتینر خالی خواهد ماند. این هم موجب جابجایی و تکان خوردن بار می‌شود و هم حدود 4 یا 5 تن باری که رایگان می‌تواند تا آلماتی برود، در عمل حمل نمی‌شود.
به گفته او برای حل این مشکل، باید وزارت راه را قانع کرد که اجازه یک‌تن بارگیری بیشتر را به صادرکنندگان بدهد. اما همین اقدامات کوچک نیز هنوز انجام نشده است.
او این نکته نیز می‌گوید که اتاق ایران باید خیلی سریع، برای آشنایی فعالان بخش خصوصی با تجارت آزاد با اوراسیا، دوره‌های آنلاین بگذارد و این کشورها، شرایط تجاری و ظرفیت‌های آن‌ها را معرفی کند.